O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti pedagogika instetuti «tillar» fakulteti

r
 
harfi 
bilan belgilanib 0° dan 90° gacha bo’ladi. Chiziq yo’nalishini rumb bilan ko’rsatish-
da uning son qiymatidan oldin chiziq joylashgan chorak nomi ham ko’rsatiladi. 
Berilgan chiziqlarning azimuti va rumblari orasidagi munosabat 3-jadvalda 
keltirilgan: 
3-jadval 
Azimutlar 
Rumblar 
Choraklar 
0
0
-90
0
r
1
=A
1
I = Sh.Shq (Shimoli-sharqiy) 
90
0
-180
0
r
2
=180
0
-A
2
II = J.Shq (Janubi-sharqiy) 
180
0
-270
0
r
3
=A
3
-180
0
III = J.G’b (Janubi-g’arbiy) 
270
0
-360
0
r
4
=360
0
-A
4
IV = Sh.G’b (Shimoli-g’arbiy) 

---

 
 
 
 
 
2-rasm. 
Azimut va rumb burchaklari orasidagi munosabat 
Direktsion burchak
- 
bu zonaning o’q meridiani yoki o’nga parallel 
yo’nalishning shimoliy uchidan soat mili yo’li bo’yicha berilgan chiziqqacha 
hisoblangan gorizontal burchakka aytiladi. Direktsion burchak ham 0° dan 360° 
gacha o’lchanib, α
 
harfi bilan belgilanadi (3-rasm).
Chiziqning berilgan nuqtasidagi azimuti bilan 
uning direktsion burchagi orasidagi farq ushbu 
nuqtada meridianlar yaqinlashish burchagi 
g 
bo’ladi.
Agar nuqta o’q meridiandan g’arb tomonda 
joylashsa (9- rasmda 
B
1 nuqta), uning azimuti 
direktsion burchakdan kichik bo’lib, bu holda
3-rasm. Direktsion burchak
meridianlar yaqinlashish burchagi 
g
1
manfiy ishorali bo’ladi, sharqda joylashsa, (
B
2
 
nuqta) – musbat bo’ladi. Amalda meridianlar yaqinlashish burchagining ahamiyati 
muhim bo’lib, u orqali azimutdan direktsion burchakka hamda direktsion 
burchakdan azimutga quyidagi formulalar yordamida o’tiladi: 
a = 
A
- g ,
A
= a + g .
Nuqtalar o’q meridianidan uzoqlashgan sari meridianlar yaqinlashish 
burchagi 
g
oshib boraveradi.
Magnit meridiani yo’nalishi magnit mili yordamida aniqlanadi. 

---

Magnit meridiani
deb magnit milining muvozanat holatda turganida uning 
magnit o’qi orqali o’tuvchi vertikal tekislikni Yer sirti bilan kesishishidan hosil 
bo’lgan chiziqqa aytiladi. 
Magnit mili suniy magnitlangan temirdan tayyorlangan bo’lib, u gorizontal 
holatda muvozanat va erkin harakatlanishi uchun vertikal o’q uchiga o’rnatiladi 
(5- rasm). 
4-rasm 5-rasm 
Magnit milining o’tkirlangan uchlarini tutashtiruvchi to’g’ri chiziqqa uning 
geometrik o’qi