O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti pedagogika instetuti «tillar» fakulteti

Yer yuzasidagi no’qtaning balandligi. 
Gerografik, to’g’ri burchakli koordinatlar bilan no’qtaning planli o’rni 
aniqlaniladi. No’qtaning planli o’rni derganda, bu no’qtaning shartli qabul 
qilingan ellipsoid yoki shar yuzasidagi o’rni tushuniladi. Xaqiqatda esa no’qta 
yer ellipsoidi yuzasida emas, balki yerning tabiiy (fizik) yuzasida joylashgan 
no’qtaning o’rnini aniqlash uchun uning boshlangich satxiy (geroid) yuzasidan 
balandligini ham e'tiborga olish zarur. No’qtaning boshlangich satxiy yuzasidan 
balandligi, uning balandlik koordinatasi hisoblanadi. Yer yuzasidagi no’qtaning 
balandligi, shu no’qtadan satxiy yuzaga tushurilgan tik chiziq 
uzunligiga terngdir. No’qta balandligi qayerdan boshlab hisoblanishiga ko’ra 
absalyut, shartli hamda nisbiy bo’ladi. Yer yuzasidagi no’qtaning absalyut 
balandligi okeran yoki derngiz satxiga nisbatan hisoblanadi. No’qtaning absalyut 
balandligi N, bilan berlgilanadi. Odatda har bir mamlakat tyyeritoriyasidagi 
no’qtalarning absalyut balandliklari, shu mamlakat tyyeritoriyasida joylashgan 
biron bir derngiz satxiga nisbatan aniqlaniladi. M: MDX da no’qtalarning 
absalyut 
balandligi 
Kronshtadt 
(Boltik derngizi) futshtogining noliga nisbatan hisoblaniladi. Kronshtadt 
futshtogi - Kranshtadt aylanma kanalidagi kuprikning granit ustuniga 

---

maxkamlangan mis taxtadir.Bu mis taxtaga fin qo’ltigi suvining ko’p yillar 
kuzatish natijasida aniqlangan o’rtacha satxi chiziq bilan berlgilangan. Bu 
chiziqqa futshtok noli deryiladi. Agar biron -bir joyda no’qtalar balandligini 
Boltik derngizi satxiga nisbatan aniqlash mumkin bo’lmasa, ya'ni no’qta 
balandligi aniqlanayotgan joyda absalyut balandligi ma'lum bir no’qta bo’lmasa 
shu joydagi biron no’qtaning balandligi ma'lum bir mikdorga terng deb qabul 
qilinadi va bu no’qtaga nisbatan boshqa no’qtalarning balandligi
aniqlaniladi. Bu no’qtalarning balandligi shartli balandlik hisoblanadi. 
No’qtalarning shartli balandligi N1 bilan berlgilaniladi. Yer yuzasidagi 
no’qtaalarning absalyut yoki shartli balandliklari farqi nisbiy 
balandlik deyilib, u h bilan berlgilanadi. No’qtaning nisbiy balandligi musbat 
yoki manfi bo’lishi mumkin. A. no’qtaaning absalyut, ya’ni derngiz satxiga 
nisbatan balandligi NA,V no’qtaani ki esa Nv chiziq uzunligiga terngdir. A. 
no’qtaning shartli, ya’ni kul satxiga nisbatan balandligi HU ,V no’qtaning shartli 
balandligi esa №v chiziq uzunligiga terng. A va V no’qtalarning balandliklar 
farki ya’ni bu no’qtalarning nisbiy balandligi (hAB ) - V. no’qtaning balandligi 
(Nv) dan A no’qtaning balandligi (Nd) ni ayrilganiga terng,ya’ni hAV=NV-NA. 
no’qtaga balandligi esa V. no’qtaaning A balandligi A no’qtaning V nisbatan 
hAV=NA- NB. no’qtaga nisbatan musbat(+),A. no’qtaning V. no’qtaaga 
nisbatan balandligi esa manfiy(-) dir.
RA – 1-2 
AA – 1-10
QA – 1-9
IM – 1-2
ORIENTIRLASH
Reja
1.
Orientirlash haqida tushuncha 
2.
Haqiqiy azimut
3.
Magnit azimuti
4.
Rumb burchaklari. 
5.
Direktsion burchak