О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

7. Metallarni oshirilgan surishlar bilan kesib ishlash 
Metall kesish stanoklari yuqori kesish tezliklari bilan ishlashga hamma vaqt imkon 
beravermaydi, stanoklarni (takomillashtirish) esa stanok uzellari konstruktsiyasini o‟zgartirishni 
(stanokni kuchsiz zvenolarini puxtaligini, shpindel aylanishlar sonini oshirish va boshqalarni) 
talab qiladi, bu esa kattagina xarajatlar bilan bog‟liqdir. Metallarni kesib ishlash unumini 
nisbatan katta bo‟lmagan kesish tezliklarida surish qiymatini oshirish hisobiga ko‟tarish 
mumkin. V.A.Kolesov loyihalagan utuvchi maxsus keskichni joriy qilish tajribasi chala tozalab 
yuunishda surishning odatdagi qiymati 0,1...0,6 mm/ayl. Urniga 1...5 mm/ayl. qiymatidan 
foydalanishga imkon berdi, bundan bir vaqtning o‟zida ham tozalab, ham xomaki yo‟nish ishi 
bajariladi, chunki yo‟nilgan yuzaning g‟adir - budurligi (tozaligi) 60...150 m/min tezlik bilan 
yo‟nishda R
a
= 2,5...6,3 mkm atrofida g‟adir – budurlik qiymatini ta„minlaydi. Buning sababi 
shuki, keskichda yordamchi kesuvchi qirra (1,1...1,2) ∙ S uzunlikda stanok-ning markazlari 
chizig‟iga parallel xolda 

1 
= 0
0
qilib charxlanadi, bu esa yordamchi kesuvchi qirrani 
yo‟nilayotgan zagatovka yuzasidan g‟adir – budurliklarni kesib utishiga imkon beradi, bu bilan 
yo‟nilgan yuzaning tozaligi ortadi. Xomaki va tozalab yo‟nishni birlashtirish va surish 
qiymatini oshirish mehnat unumini keskin ravishda oshiradi. 
O‟z – o‟zini tekshirish uchun savollar 
 
1.
Kesish jarayonida keskichga qanday kuchlar ta„sir etadi? 
2.
Kesish kuchi keskichga qanday ta„sir etadi va qanday aniqlanadi? 
3.
Kesish kuchining kattaligiga qanday omillar ta„sir etadi? 
4.
Kesish jarayoniga sarflanadigan effektiv quvvat qanday aniqlanadi? 
5.
Aylantiruvchi moment qiymati qaysi formula orqali topiladi? 
6.
Zagatovkani keskich bilan yo‟nishda kesish tezligini qiymatiga qanday omillar ta„sir 
etadi? 
7.
Yo‟nishda kesish tezligi qanday formula asosida topiladi? 
8.
Kesish rejimi qanday tarzda tanlab olinadi? 
9.
Kesib ishlashning qanday yuqori unumli usullarini bilasiz? 
10.
Metallarni kesib ishlash unumini nimalar qiymatini oshirishg hisobiga ko‟tarish 
mumkin?