46
IV.
ATROF-MUHIT MUHOFAZASI.
- Ishchi bо‘lim va atmosferaga portlashdan xavfli va zararli gazlarni
chiqishini oldini olish maqsadida texnologik apparatlar va kommunikatsiya
uskunalari germetik zich yopiladigan bо‘lishi kerak;
- Yengil alangalanuvchi suyuqliklarni xaydash uchun salnikli
zichlantiruvchi о‘rnatilgan yuqori mustaxkamlikka ega nasoslardan foydalaniladi;
- Oqava suvlarni chiqarib tashlashda doim laboratoriya nazorati о‘rnatilgan
bо‘lishi kerak;
- Texnologik jixozlardan zaxarli va yong‘inga qarshi moddalarni
kanalizatsiya sistemasiga chiqarish xatto avariya xolatida xam qat’iyan taqiqlanadi.
Apparatlarni tо‘kib bо‘shatishda faqat suv tо‘kiladi, neft maxsulotlari yoki
reagentlar emas;
- Ximoya klapanidan dan avariya xolatidagi tо‘kish fakat xavfsiz joyga
amalga oshiriladi. Ximoya klapanidan dan chiqadigan okovalar balandligi apparat
ishchi maydonidan 5 m dan kam bо‘lmagan va yer satxidan esa 6 m dan kam
bо‘lmagan balandlikda joylashishi kerak;
- Zaxarli ingridiyentlarni chiqarib tashlovchi va tarqatib yuboruvchi
ventilyatsion moslamalar balandligi sanoat maydonchalarida ruxsat etilgan
konsentratsiya darajasidagi zaxarli moddalar konsentratsiyasini ta’minlab berishi
kerak;
- Xavoni ifloslantirmaslik maqsadida apparat va kommunikatsiyalarni
ta’mirlashdan avval, ularni maxsulotlardan butunlay bо‘shatish kerak;
- Sovutgichlardan chiqadigan qaytarma suv neft maxsulotlari va
reagentlardan xoli bо‘lishi kerak;
- Kompressor xonalarida xavo muxiti avtomatik portlashdan avvalgi
konsentratsiya signalizatorlari bilan nazorat qilinishi kerak.
4.1-jadval
Chiqindi
nomi
Miqdori,
t/ t PE
Fizik-
kimyoviy
tasnifi
Chiqindilar
xosil bulishi
Saqlanish joyi Yo‘qotish
va
zararsizla
47
ntirish
usuli yoki
joyi
Alyumini
y okisi
0,0073
t/t PE
(911,6
t/y)
Granula
(silindr yoki
dumalok
shaklda. ).
Changli
aralashmalari
burun va
tomok ichki,
yuzasi va
kuzni
shikastlantira
di. Yongindan
xavfsiz.
Solishtirma
zichligi
500-700
kg/m
3
. Sirt-
ustki
yuzasi
350 m
2
/y.
Govaklar
umumiy
ulchami
0,53 g/c
Tarkibi: %
ogirlikda.
Al
2
O
3
– 93,
Na
2
O – 30,
SiO
2
- 0,2,
Fe
2
O
3
– 6,5.
Alyuminiy
okisi
kullaniladi:
- polimer va
siklogeksandan
ishlatilgan
katalizatorni
FA-2105 A/V
adsorberida
ushlab kolish
uchun ;
- FF-2101 A/V
da
siklogeksanni
ketonlardan
tozalashda;
SHGKM
ishlab
chiqarish
chiqindilari
poligonida
vaqtinchalik
saqlanadi
Kuydirilg
an g‘isht
ishlab
chikarishd
a va
landshaftl
arni
to‘ldirishd
a
xom
ashyoga
qo‘shimch
a
Silikagel
0,00058
t/t PE
(72,8 t/y)
Granulalar.
Changli
aralashmalari
nafas olishda
zaxarli. Upka
va
nafassistemal
arinishikastla
ntiradi.
Ruxsat etilgan
kotsentratsiya
si=6 mg/m
3
.
Silikagel
FF-2101 A/V
da
siklogeksanni
ketonlardan
tozalash uchun;
FF-2102 da
siklogeksanni
kuritish uchun;
FF-2202
A/V.da etilenni
kuritish uchun
SHGKM
ishlab
chiqarish
chiqindilari
poligonida
vaqtinchalik
saqlanadi
Kuydirilg
an g‘isht
ishlab
chikarishd
a va
landshaftl
arni
to‘ldirishd
a
xom
ashyoga
qo‘shimch
48
Yonmaydi.
Solishtirma
zichligi 400-
900 kg/m
3
.
Sirt ustki
yuzasi
720-820 m
2
/g.
Erish xarorati
.
= 1610
0
C.
Kaynash
xarorati
.
=
2230
0
C.
Tarkibi: %.
SiO
2
- 99,5,
Fe – 0,1,
Na
2
O – 0,2,
Al
2
O
3
– 0,05.
Sulfatlar –
0,05, Ftor –
0,05.
kullaniladi.
a
Molekuly
ar elak
0,00008
t/t PE
(10,0 t/y)
A, X va Y
sintetik seolit.
A turi:: Na
2
O,
CaO yoki
K
2
O (Al
2
O
3
2SiO
2
xH
2
O).
X turi: Na
2
O,
SaO yoki K
2
O
(Al
2
O
3
2,8SiO
2
xH
2
O)
. Y turi:
Na
2
O, SaO
yoki K
2
O
(Al
2
O
3
5SiO
2
xH
2
O).
Loy: 3MgO
1,5Al
2
O
3
8SiO
2
9H
2
O.
Solishtirma
ogirligi 2,1
kg/cm
3
.
Suvda
erimaydi.
Molekulyarnoy
e elak
FF-2101 A/V
va
FF-2202 A/V
da siklogeksan
va etilen
tarkibidagi
suvni ajratish
uchun
kullaniladi
SHGKM
ishlab
chiqarish
chiqindilari
poligonida
vaqtinchalik
saqlanadi
Kuydirilg
an g‘isht
ishlab
chikarishd
a va
landshaftl
arni
to‘ldirishd
a
xom
ashyoga
qo‘shimch
a
Katalizato
r
0,000016
t/t PE
Moysimon
suyuklik.
Mineral moy
katalizatorni
SHGKM
ishlab
Qayta
ishlovchi
49
separatori
dan
oqavalar
(2,0 t/y)
Alangalanish
xarorati
=175
0
C.
Tarkibi:
% ves.
Komplekslari:
alyuminiy–
0,85;
titan-6,91;
vanadiy-8,95.
Butil
spirti-5,54;
Mineral yog –
77,71.
Kaynash
xarorati
.
=
210
0
S.
Zichligi 830
kg/m
3
. Kotish
xarorati= min
us 6
0
C.
Kovushkoklig
i (40
0
C) 40
sSt.
dezaktivatsiyal
ashda FA-2117
ishlatilgan
katalizator
idishida
kullaniladi
chiqarish
chikindilari
poligonida
saqlash
idishlarida.
texnologiy
asi
bo‘yicha
yuzalarga
surtiluvchi
mastika
olishda
ishlatiladi.
50
V.
IQTISODIY QISM
Menning
bitiruv
malakaviy
ishim
“Shо‘rtangazkimyo majmuasida
rektifikatsiya qurilmasida yiliga 135 ming tonna retsikl etilen va buten – 1 ni
ajratish”. Korxonaning iqtisodiy samaradorligini aniqlaymiz.
Kapital mablag‘larni hisoblash.
5.1-jadval
Tayyor mahsulot uchun material harajatlari.
№
Xom ashyo
Ulchov
birligi
Bir-birlik
bahosi,
so‘m
Hammasini
ng bahosi,
so‘m
Tashish va
saqlash
harajatlari,
so‘m
Umumiy
qiymati,
so‘m
1 Rektifikatsion
kalonna
1
1135000000
00
4135000000
00
67135000000
517135000
000
2 Issiqlik almashinish
qurilmasi
1
100000000
100000000
11350000000
111350000
000
3 Nasos
5
17000000
8135000000
0
12750000
97750000
4 Absorber
1
120000000
120000000
18000000
138000000
5 Separator
1
110000000
110000000
16135000000
126135000
000
JAMI:
11
497000000
8613500000
00
129750000
994750000
Demak,
хар
тех
м
м
т
м
ум
м
S
S
S
.
.
= 994750000
5.2-jadval
Tayyor maxsulot uchun material harajatlari.
51
№ Xom ashyo Miqdo
ri
O’lcho
v
birligi
Bir-birlik
bahosi,
so‘m
Hammasinin
g bahosi,
so‘m
Tashish va
saqlash
harajatlari,
so‘m
Umumiy
qiymati,
so‘m
1 Etilen
147000
t
1200
176400000
2646000
179046000
2 Buten-1
7000
t
1500
10135000000
157500
10657500
3 Siklogeksan
20000
t
2200
44000000
660000
44660000
4 Katalizator
850
t
10000
8135000000
127500
8627500
jami:
174850
t
14900
239400000
3591000
242991000
5.3-jadval
Texnik harajatlar
№ Xom ashyo
Miqdori
Ulchov birligi
Bir-birlik
bahosi,
so‘m
Hammasining
bahosi, so‘m
1 Kutilmagan
harajatlar
uchun
10000000
Demak,
хар
тех
м
м
т
м
ум
м
S
S
S
.
.
=362659,510000000=10362659,5 so’m
Bo‘linmadagi yordamchi uskunalarning qiymati asosiy uskunalar qiymatidan
30% olinadi.
ум
м
ёр
Х
У
30
,
0
= 298425000
Shunday qilib, asosiy vositalar aktiv qismining qiymati:
ёр
а
У
Х
К
=170200000+51060000=1293175000
Texnologik bo‘limning va joylashgan binoning qiymatini topamiz:
Asosiy binoning qiymatini topamiz:
54054000
5000
*
2402,4
ум
б
S
К
so‘m
Shunday qilib, bo‘linmaning kapital mablagining qiymati:
б
а
К
К
К
=
221260000+54054000=275314000 so‘m
Qimmatlashuv koeffitsientini 7 deb qabul qilamiz, u holda:
К
275314000*7=1927198000 so‘m
52
Meyorlashtirilgan aylanma mablag‘lar miqdori bo‘linmaning asosiy ishlab
chiqarish vositalarining 30% ini tashkil etadi:
К
А
м
3
,
0
=0,30*1927198000=578159400 so‘m
Tayyorlangan maxsulotning tannarxini hisoblaymiz:
Retsikl zonasida 15 kishi ishlaydi. Injener texnik xodimlar 3 kishi.
Demak, bu ishchilardan 3 kishi VII razryad, 4 kishi VIII razryad, 4 kishi IX
razryad, 4 kishi X razryad, boyicha ishlaydi. Minimal ish xaki 202200 so‘mni
tashkil etadi
а
х
и
S
.
(4,284*3+4,640*3+4,997*4+5,362*+45,733*4)=(10,00252+11,319+
16,256+17,46+18,672)* 202200=14994949,8 so‘m
Endi asosiy ishchilarning qo‘shimcha ish haqini hisoblaymiz. Bu ish haqi
asosiy ish haqidan 15% miqdorda olinadi:
15
,
0
15
,
0
.
.
а
х
и
к
х
и
S
S
14994949,8=2249242,5 so‘m
Ijtimoiy sug‘urta ajratmalarini hisoblaymiz:
4
,
0
)
(
4
,
0
.
.
.
к
х
и
а
х
и
с
и
S
S
S
14994949,8+2249242,5=6897676,908
so‘m
Endi ishchilarning o‘rtacha ish haqini hisoblaymiz. O‘rtacha ish haqi quyidagi
formuladan topiladi:
N
S
S
S
S
с
и
к
х
и
а
х
и
ур
.
.
.
=14994949,8+2249242,5+6897676,908/18=1341215 so‘m
bu erda, N - ishchilar soni.
Endi, uskunalarni sozlash va ishlatish harajatlarini hisoblaymiz. Buning uchun
N
O
= amortizatsiya, joriy remont, sozlovchilarning ish haqi, orqali topiladi.
a) Amortizatsiya uskunalar qiymatidan 30% miqdorida olinadi:
.
30
,
0
ум
м
Х
А
A=170200000*0,3=51060000
b) Joriy remont uskunalar soni bo‘yicha topiladi. Bir uskunaga 1135000000
so‘m sarflanadi. Uskunalar soni 11 dona.
J
R
=1135000000*11=16500000 so‘m
53
v) Sozlovchilarning oylik ish haqi 820000 so‘m.
Sozlovchilar soni 3 ta.
2460000
820000
*
3
.
х
и
соз
С
so‘m
N
O
=51060000+10135000000+2460000=64020000 so‘m
Endi, N
U
-- umumiy harajatlar asosiy ish haqidan 75% olinadi, ya’ni:
75
,
0
.
а
х
и
у
S
Н
=14994949,8*0,75=11246212,35 so‘m
Endi, mahsulotning umumiy tannarxini topamiz:
К
Н
Н
S
S
S
S
Т
у
о
с
и
к
х
и
а
х
и
м
.
.
.
=
10362660+14994949,8+2249242,5+6897677+64020000+11246212,35+192719800
0=2036968741 so‘m
Baho, foyda va rentabellik.
Bir kg retsikl etilen bahosini quyidagicha aniqlaymiz:
Bir kg retsikl etilen tannarxi
N
Ò
Ò
2036968741/
135000000=
1160 so‘m
Bir kg retsikl etilen baxosi
B=R
N
*T=1,275*1160=1395 so‘m
Sotilgan mahsulot:
CM=B*N=1395*
135000000
=35737710 so‘m
Foyda moddiy jihatdan qo‘shimcha mahsulotning asosiy shaqlidir.
F=(B - T)
=1395-1160 *
135000000
=138746402 so‘m
Korxonadan chiqayotgan mahsulotning amaldagi rentabelligi quyidagicha
hisoblanadi:
100
Т
Ф
R
560166403,8/2036968741*100=27,5 %
Mehnat unumdorligi.
Mehnat unumdorligi mahsulot bo‘yicha hisoblanadi:
а
у
N
СМ
М
2597135144,81/18=3573770960 so‘m
Mehnat unumdorligi natural ko’rsatkich bo‘yicha ham topiladi:
а
у
N
N
М
135000000/18=777777778 kg
54
Kapital mablag‘larning o‘zini qoplash muddati:
Ф
К
Т
коп
=
1927198000/560166403,8=2,6 yil
Fond samaradorligi:
К
СМ
Ф
с
2597135144,81/1927198000=1,0 so‘m/so‘m
5.4-jadval
Texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar.
№
Ko’rsatkichlar
O’lchov
birligi
Qiymati
1
Ishlab chiqarish hajmi
kg/sutka
135000
2
Kapital mablag
ming so‘m
477474730
3
Sotilgan maxsulot
ming so‘m
5232787728
4
Ishchilar soni
kishi
18
5
Mehnat unumdorligi
a)Sotilgan maxsulot boyicha
ming so‘m
35737710
b)Natural ko’rsatkich boyicha
kg
77777778
6
O’rtacha ish haqi
so‘m
13412150
7
Bir kg retsikl etilen tannarxi
so‘m
1160
8
Bir kg retsikl etilen baxosi
so‘m
1395
9
Foyda
ming so‘m
138746402
10 Rentabellik
%
27,5
11 O’z-o’zini qoplash muddati
yil
2,6
12 Fond samaradorligi
so‘m/so‘m
1,0
Do'stlaringiz bilan baham: |