O`zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Epileptoid psixopatiya.

Organik doiradagi psixopat bolalar guruhi bilan bir qatorda 
epileptoid psixopatiyali bolalar ham uchraydi. Bu psixopatik holatlarning etiologik faktori – patologik 
irsiyatdir. Masalan, epilepsiya hodisasi bo‘lgan oilalarda xarakterida epileptoid xususiyati bo‘lgan 
psixopatik shaxslar uchraydi. Bu guruhdaga psixopatlarning asosiy xususiyatlari – emotsional his-
tuyg‘ularning sekin va qiyinchilik bilan namoyon bo‘lishidir. Shu sababli epileptoidlar uchun 
kechinmalarning barqarorligi ma’yuslik, badgumonlik, norozilik, ko‘pincha keskin affektiv jahildorlikka 
ba’zan esa o‘ch olishga moyillik, yovuzlik, baxillik va g‘arazgo‘ylik xarakterlidir. Albatta, bu 
simptomlarning hammasi hamisha ham bir yo‘la bir shaxsda uchrayvermaydi, bu simptomlarning 
ifodalanish darajasi ham g‘oyat har xil – juda еngil formadan to patologik keskin formagacha bo‘lishi 
mumkin. Epileptoid psixopatiyani kishilarda ko‘pgina ijobiy xususiyatlar ishga yaxshi qobiliyatlilik,
topshiriqlarni bajarishda puxtalik, bir maqsadga qaratilganlik, ishga e’tiborni to‘play bilish va 
qiyinchiliklarni bartaraf etish kabi xususiyatlar bo‘ladi. Epileptoid psixopatiyali bolalarning 
rivojlanishida o‘ziga xos qonuniyatlari bor. Ilk bolalik paytidayoq ularda ortiqcha asabiylik vujudga 
keladi, bu hol aftida, vegetativ va tomir sistemalarning еtarli darajada o‘smaganligining oqibati bo‘lishi 
mumkin, chunki umumiy somatik holatida hech qanday kamchiliklar bo‘lmaydi. Balog‘atga еtish davrida 
bunga kayfiyatdagi beqarorlik, pismiqlik, badgumonlik va atrofdagilarga shubha bilan qarash 
qo‘shiladi. Bu bolalarda patologik xususiyatlar paydo bo‘lishini ularning shaxsidagi ijobiy 
xususiyatlarga tayanib, ularga to‘g‘ri ta’lim-tarbiya ta’siri bilan ancha yumshatish mumkin. Korreksion 
tarbiyaviy ishdagi eng muhim narsa – epileptoid bolalardagi o‘z kechinmalari bilan “o‘ralashib qolish”ga 
moyillikni bartaraf qilishga intilishdan iborat bo‘lishi kerak. Buning uchun ularni faoliyatning har xil 
turlariga jalb qilish va uni bajarish jarayonida zarur. O‘jarlik, negativizm yoki bir oz jahldorlik paydo 
bo‘lganida pedagog bolaga hukmronlik va buyruq bilan ta’sir ko‘rsatmasligi kerak. Yaxshisi bolaning 
e’tiborini bemalol eplay oladigan faoliyatga burib yuborishdir. Noqulay sharoitlarda namoyon bo‘lishi 
mumkin bo‘lgan affektiv asabiylik vaqtida yaxshisi bolani yolg‘iz qoldirish, ya’ni unga osoyishta 
vaziyatni vujudga keltirish hamda shifokorning maslahatini so‘rab, asabini tinchlantiradigan kerakli 
davolash vositalaridan foydalanish kerak. Bunday bolalar, hatto pedagogga nisbatan ham adovatda 
bo‘lishadi. Shu boisdan bola bilan aloqada bo‘lish va pedagogning unga yordam berishga 
intilayotganligiga bolada ishonch hosil qilish juda muhimdir. Albatta bolaning xarakteridagi patologik 
xususiyatlar keskinlashgani sababli ba’zan uni davolash muassasasiga joylash lozim bo‘lgan vaqtlar ham 
bo‘ladi. Ammo davolanib bo‘lganidan so‘ng, bolani maktabga qaytarish kerak va maktab davolash 
samarasini mustahkamlash uchun hamma choralarni ko‘rishi zarur. 

---