O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

 
 
2-ilova 
1-jadval 
Quyosh tizimidagi sayyoralar to’g’risida umumiy ma’lumot 
Sayyoralar 
nomi 
Ekvatorial 
diametri, 
Yerga nis-
batan (Yer-
niki 1 deb 
q.qilingan) 
Massasi, 
Yerga nis-
batan(Yer-
niki 1 deb 
q.qilingan 
Zichligi, 
Yerga nis-
batan(Yer-
niki 1 deb 
q.qilingan 
Aylanish vaqti 
Quyoshdan 
uzoqligi, 
mln.km. 
Quyosh 
atrofida 
O’z o’qi 
atrofida 
Merkuriy 
Venera 
0,38 
0,97 
0,05 
0,81 
0,99 
0,88 
88 sutka 
224,7 
88 sutka-dan 
kam 
- 
58 
108 
BLITS SAVOL 
1. Quyosh - ? 
2. Quyosh tizimi -? 
3. Sayyoralarning harakatlari -? 
4. Yo’ldoshlar-? 
5. Oy-?
6. Quyosh va Oy tutilishi -? 

---

131 
Yer 
Mars 
Oy 
1,00 
0,53 
0,27 
1,00 
0,11 
0,012 
1,00 
0,71 
0,66 
365,6 
1 yil –u 322 
sutka 
Yer bilan 
birga 
23s 56min 4sek 
24s 37 min 23 
sek 
27 sutka 7s 43 
min 11 sek 
149 
228 
O’rta hi-sobda 
Yer b-n birga 
Yupiter 
Saturn 
Uran 
Neptun 
11,26 
9,45 
4,19 
3, 89 
318,36 
95,22 
14,58 
17,26 
0,24 
0,12 
0,20 
0,29 
11 yil 315 
sutka 
29 yil 
84 yil 7 
sutka 
164 yil 280 
sutka 
9 s 50 min 
10s 14 min 
10s 42 min 
15s 48min 
778 
1428 
2870 
4500 
Pluton 
1 dan kam 
0,93 
0,9 
249,7 yil 
- 
5929 
V. Talabalarning modul dasturi yordamida mustaqil ishlarini tashkil etish. Har bir o’quv 
topshirig’i yakunida talabalar jamoasi bilan savol-javob,o’quv-munozarasi o’tkazish.
VI. O’quv dasturini yakunlash.. 
VII.Yangi mavzu boyicha talabalar bilimini nazorat qilish va baholash. 
VIII. Uyga vazifa berish: Mavzuni mustahkamlash, Quyosh, Oy va sayyoralarning kelib chiqishi 
haqidagi gipotezalarni o’rganish.
 
 
Amaliy mashg’ulot № 4 
MAVZU: YER TO’G’RISIDAGI UMUMIY MA’LUMOTLAR 
Amaliy mashg’ulotining maqsadi
: Talabalarning Talabalarning Yer to’g’risidagi 
umumiy ma’lumotlari – Quyosh tizimida Yerning tutgan o’rni, Yerning shakli va o’lchamlari, 
Yerning harakatlari boyicha ma’ruzada egallagan bilimlarini amalda mustahkamlash.
 
Amaliy mashg’ulot jihozi:
O’quv qo’llanmalar yoki ma’ruza matnlari, Globus, dunyo va 
yarim sharlar tabiiy kartasi, telluriy, Dunyo atlasi, mavzuga oid rasm va jadvallar, 
geogxronologik jadval. 
Amaliy mashg’ulot jarayonida foydalaniladigan texnologiya:
Muammoli ta’lim texnologiyasi, 
“Aqliy hujum”, “Blits- so’rov”, “B.B.B. jadvali”.
 
Amaliy mashg’ulot rejasi: 
1.
Quyosh tizimi va unda Yerning tutgan o’rni. 
2.
Yerning shakli va o’lchamlari. 
3.
Yerning harakati. 
4.
 
Amaliy mashg’ulot davomida bajariladigan topshiriqlar: 
1.Quyosh va Quyosh tizimi nima? 
2. Yer qaysi sayyoralar oralig’ida joylashgan? 
3. Yerning Quyosh tizimida tutgan o’rni rasmini al’bomga chizish. 
4. Yerning shakli kimlar tomonidan nimaga asoslanib aniqlangan? 
5. Yerning ekvatorial va merdional aylanasini globus yordamida o’lchang. 
6.Ko’rinma gorizontning kuzatuvchi balandligiga bog’liq xolda o’zgarishi grafigini 
kuzatuvchi balandga ko’tarilgan sari ko’rinma gorizont radiusining kattalashib borishi haqidagi 
1-jadval ma’lumotlaridan foydalanib chizing
7. Yer necha xil harakatlanadi va uning qanday geografik oqibatlari bor? 
8. Yerning Quyosh atrofida aylanishi rasminini albomga chizing va uning oqibatlarini 
tushuntirib bering. 
9. Yerning o’z o’qi atrofida aylanishi rasmini albomga chizing va uni oqibatlarini tushuntirib 
bering. 
10. Quyosh turish vaqtida Yer Quyoshga nisbatan qanday xolatda turadi? 

---

132 
11.Yilning turli fasllarida Quyoshning gorizontdan balandligini Debuhja, Dehli, Ashgabat, 
Toshkent, Pavlador, Moskva, Sankt-Peterburg shaharlari misolida aniqlang. 
1-ilova