O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti muhandis-texnika fakulteti

Omborxonalarning ventilyatsiya tizimi. 
Texnologiya jihatidan qaraganda bu — mahsulot 
saqlash uchun zarur rejimni vujudga keltiradigan muhim tizimdir. Omborxonalar ventilyatsiyasi 
tizimini tabiiy va majburiy ventilyatsiyalarga bo‗lish mumkin. Aktiv ventilyatsiyalash uning bir 
turidir. 
Tabiiy ventilyatsiyada havo issiqlik kovensiyasi qonuni bo‗yicha harakatlanadi. U qiziganda 
kengayadi, siyraklashib yuqoriga ko‗tariladi, ayni vaqtda sovuqroq va qalinroq havo pastga 
tushadi. Natijada havoning tortilishi vujudga keladi. Havoning yurish tezligi nechog‗li zo‗raysa, 
omborxona ichidagi va tashqarisidagi haroratning tafovuti shu qadar oshadi. Bu tafovut ayniqsa 
kuz kezlari uncha katta bo‗lmaydi. Shu sababli tabiiy ventilyatsiyaning sovutish samaradorligi 
ham u qadar sezilmaydi. Sutkaning (tashqi haroratga nisbatan) qulay paytlarida lyuk orqali 
omborxonani shamollatishga to‗g‗ri keladi. Qishda esa, tashqarida harorot pasayganda, aksincha, 
mahsulotni sovuq urmasligi uchun ventilyatsiya trubalarining to‗siqlarini yopib havo ning 
yurishi to‗xtatiladi. 
Majburiy ventilyatsiya. 
Bu holda elektr quvvati bilan aylanadigan ventilyatorlar vositasida 
havo omborxonaga haydaladi. Texnolog kiradigan havoning miqdorini to‗g‗rilab turish imkoniga 
ega bo‗ladi, ya‘ni mahsulot saqlash rejimini ma‘lum darajada boshqarib turadi. O‗rtacha va katta 
hajmli omborxonalarda majburiy ventilyatsiya tizimi quriladi, chunki bularda tabiiy shamollatish 

---

13 
bilangina mahsulot saqlash rejimini keragicha to‗g‗rilab turib bo‗lmaydi. Aksariyat xonaga havo 
haydash va havo sug‗urish trubalari vositasida majburiy ventilyatsiya hosil qilinadi. 
Omborxonadagi havo butun pol bo‗yicha bab-baravar taqsimlangan yoriqchali yer osti 
kanallari orqali tarqaladi. Majburiy ventilyatsiyasi bo‗lgan omborxonadagi mahsulot idishlarga 
(yashiklar, konteynerlarga) solingan holda taxlanadi. Shu tariqa havo qadoqlangan mahsulotni 
yalab o‗taveradi. Bu holda uncha katta hajmda bo‗lmagan mahsulot taxlarining turli zonalaridagi 
harorat, namlik, havoning gaz tarkibida sezilarli darajada tafovut ro‗y bermaydi. Bundan 
omborxonaning afzalligi bor, albatta. U yashiklarga solib taxlab qo‗yilgan mahsulotni samarali 
sovutish va yuklash-tushurish ishlarini mexanizatsiyalash imkonini beradi. 
Ammo, masalan, katta hajmda (g‗aram-g‗aram qilib) joylangan kartoshkaning qavatlari 
orasidan havo o‗tkazmagan holda qilingan majburiy ventilyatsiya yaxshi natija bermas ekan.