О„zbekiston respublikasi oliy va о„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti geologiya va konchilik fakulteti

7.
 
Agar harakatdagi avtomobilda bo‗linsa, uni baland imoratlar va ko‗priklardan nariroqda 
to‗xtatib, silkinish tamom bo‗lgunga qadar ulardan chiqmasdan o‗tirib turish kerak. 
 
8.
Yer silkinishlari qaytariladi, bunga hayron bo‗lmaslik kerak. Birinchi larzadan keyin, 
odatda, tinish bo‗ladi, keyin tezliklar qaytariladi. Bu hodisa bir zilzilaning o‗zida har xil to‗lqinlar 
tarqalishiga bog‗liq. Bundan tashqari, aftershok xodisasi sodir bo‗lishi mumkin, ya‘ni asosiy larzadan 
keyin, yangi tepki-aftershok bo‗ladi. Aftershoklar asosiylaridan bir necha minut, soat, hattoki bir necha 
kunlardan keyin sodir bo‗lishi mumkin. Aftershoklar asosiy zarbadan kuchsizlangan imorat va 
inshootlarga shikast keltiradi. Ayrim vaqtlarda aftershoklar asosiy larzadan kuchliroq bo‗lgan vaqtlari 
ham bo‗lgan. 
Yer tebranishi tugagandan keyin ko‗p vayronalar va jafo ko‗rganlarni ko‗rish mumkin. Shu vaqt 
odam o‗zini qo‗lga olishi va tinchlikni saqlagan holda, darhol zarar ko‗rganlarga va shikastlanganlarga 
yordam berishni boshlab yuborish muhimdir. Keyingi asosiy vazifalardan biri paydo bo‗lgan yong‗inlarni 
o‗chirishdir. Shundan keyingina ko‗rilgan zararni baholashga va tiklash ishlariga kirishiladi. 
Buning uchun:
1.
Tinchlikni saqlagan holda diqqat bilan atrof-muhit kuzatiladi va o‗rganiladi.
2.
Jarohatlanganlarga yordam berish kerak, ularga birinchi tibbiy yordam - tanalari sovib 
qolmasligi uchun ustilariga odeyallar yopib qo‗yiladi (sovuq paytlarda), kerak bo‗lgan joylarga tibbiyot 
xodimlarini chaqirish lozim.
3.
Yong‗in manbalarini topish va iloji boricha ularni o‗chirishga harakat qilish kerak. 
4.
Agar zarur bo‗lmasa, o‗zboshimchalik bilan vayronalarni ko‗zdan kechirish uchun ularni 
ichiga kirmaslik kerak.
5.
Toki kanalizasiyaga shikast etkazilmaganiga ishonch xosil qilmaguncha xojatxonaga 
kirmaslik kerak.
6.
Shikast yetgan imoratlar yonidan o‗tilayotganda nihoyatda ehtiyot bo‗lish kerak, chunki 
bo‗shashgan imoratlar to‗satdan qulashi mumkin, yana gaz yo‗llarini buzilishi, elektr simlarining uzilishi 
va oynalarning sinish xavfi bo‗ladi.
7.
Diqqat bilan radiodan zilzila to‗g‗risida xabarlarni eshitib borish kerak.