O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti

3-variant. Rektifikatsiyalash yo‘li orqali ko‘p komponentli 
aralashmalarni ajratish usuli
Rektifikatsiyalash yo‘li orqali ko‘p komponentli aralashmalarni ajratish 
usuli suyuqlik va gazsimon ko‘p komponentlarni ajratishni takomillashtirilgan 
usuli hisoblanadi. Ko‘p komponentli ajratishni rektifikatsiyalashning texnologik 
sxemasi 2.3-rasmda keltirilgan [7]. 
Ajratish quyidagicha olib boriladi. Ko‘p komponentli aralashma xom-
ashyo ko‘rinishida 2135 kg/soat miqdorida (1)-chi sig‘imdan (2)-chi chiziq orqali 
nasos (3) yordamida kolonnaning yuqori qismida (5) o‘rnatilgan quvurlarning fazo 
oralig‘i deflegmatorga (4) uzatiladi, u yerda xom-ashyo 100 °Sga qizdiriladi va 
kolonnadan bug‘ oqimi bilan chiqariladi hamda (6)-chi chiziq bo‘yicha 
deflegmatorga uzatiladi. 
Qizdirilgan oqim deflegmatordan keyin chiquvchi aralashma 625 kg/soat 
miqdorida (7)-chi chiziq orqali bug‘lantirgichga (8) uzatiladi, u yerda 183 °C 
gacha qizdiriladi va past qaynovchi fraksiyani bug‘lantirish haroratiga mos keladi. 
Chiquvchi aralashmaning ortiqcha oqimi (1510 kg/soat) deflegmatordan (4) chiziq 
bo‘yicha (9) havoli sovutish apparati orqali (10) xom-ashyo sig‘imiga (1) 
qaytariladi. Bug‘li oqim bug‘lantirgichdan (8) 183 °C harorat va 0,5 atm ortiqcha 
bosim bilan (11)-chi chiziq orqali (5)-chi kolonnaning rektifikatsiyalash 
seksiyasiga (12) massa almashinish flegma bilan (kondensatsiyalagan suyuqlik) 
uzatiladi, (13)-chi chiziq orqali sug‘orish uchun yuqori kontakt pog‘onasiga 
uzatiladi. O‘zaro ta’sirlanish natijasida suyuqlik mahsuloti yuqori haroratda 
qaynovchi komponentlar bilan, bug‘lar esa –past haroratda qaynovchi bilan 
boyitiladi.
Rektifikatsiya seksiyasidan chiqadigan past haroratli qaynovchi 
fraksiyaning bug‘li oqimi 716 kg/soat va 124 °Cda (6)-chi chiziq orqali 
deflegmatorning (4) quvurli fazosiga beriladi, u yerga yuqoridan pastga o‘tkazilib 
45 °Cgacha sovutiladi va rektifikatsiya seksiyasidan alohida (12) kar likopchada 
(15) suyuqlikni yig‘gichda (14) to‘planadi. 

---

28