O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

13.6. NKQlar birikmasini quduqqa tushirish chuqurligini aniqlash 

 

13.8-rasmda  quduqlardagi  favvora  quvurlarini  tizmasi  boshmoqining  holati 

tasvirlangan. (qatlam shipidan yuqorida -10.8, b,   perforatsiya oralig‗i da -10.8, a, d). 

 

Quduqdagi  favvora  quvurlarining  tizmasida  boshmoqning  joylashtirish  holati 

quyidagicha ta‘sir qiladi: 

1)  konda  qatlam  qalinligi  bо‗yicha  yaxlit  bо‗lmagan  kо‗p  qatlamli  mahsuldor 

qatlamlarni ishlash; 

---

 

381 

2)  quduqlarni  о‗zlashtirishda  va  ishlatishda  hosil  bо‗lgan  qumoqtosh-loyli 

tiqinlarni balandligi; 

3)  NKQda  va  quvur  orqasida  suyuqlik  ustunining  (kondensat  va  suvni) 

balandligi; 

4) kо‗p qatlamli konlarda balandlik bо‗yicha suvlanishni navbatlashishi; 

5)  NKQ  tizmasini  boshmoqiga  yuqoridan  pastga  va  pastdan  yuqoriga 

harakatlanayotgan gaz oqimining qarshiligi; 

6) filtratsiya qarshiligi koeffitsentlari A va V. 

Kо‗p  qatlamli  konlarning  qirqimlaridagi  har  xil    qalinlikdagi  kollektorlarning 

bog‗lami, о‗tkazuvchanligi va g‗ovakliligi sxematik holda tasvirlangan (13.8-rasm). 

Gazni qazib olishda u birinchi va qisman ikkinchi bog‗lamdan olinadi, uchinchi 

va tо‗rtinchi bog‗lamlar suyuqlik yoki qumoqtosh-loyli tiqinlar bilan yopilgan bо‗ladi. 

Birinchi  va  ikkinchi  bog‗lamlarda  bosimni  jadal  pasayishi  kuzatiladi  va  eng  chetki 

kontur suvlarini harakatlanishi amalda  sodir bо‗ladi.  Eng  sо‗nggi holatda birinchi  va 

ikkinchi  bog‗lamlarda  suvlanish  bо‗lishi  mumkin,  shu  vaqtda  patki  bog‗lamlarda 

gazning zaxirasi boshlang‗ichga teng qolishi mumkin.  

Uchinchi  va  tо‗rtinchi  bog‗lamlardan  gazni  olish  uchun  yangi  quduqlar 

burg‗ilanadi. Bog‗lamlarni ishlash va suvlanishi pastdan yuqoriga buziladi, gaz qazib 

olishni texnik-iqtisodiy kо‗rsatgichlari yomonlashadi.   

Quduqda  NKQ  tizmasining  boshmoqini  holati  qumtoshli-loyli  tiqinlarni  paydo 

bо‗lish  balandligiga  gazning  debiti  о‗zgarmaganda  ham  ta‘sir  qiladi.  Misol  sifatida 

Gazli  konining  quduqlaridagi  qumoqtosh-loyli  tiqinlarni  h-balandligini  NKQning 

boshmoqini  botirilishini  quduqdagi  perforatsiya  oralig‗iga  nisbatini  bog‗liq  empirik 

formulasini keltiramiz. 

(N- b) oraliqda Q = 860 ming. m

3

/kun: 

l

,

,

h







212

0

5

19

,                                           (13.15) 

bu  yerda    l  =  (H  -  b)·100  /  H,  %,  H-qatlamning  qalinligi,  m;  b-perforatsiya 

oralig‗ining  eng  pastki  teshigidan  NKQ  tizmasining  boshmoqigacha  bо‗lgan  masofa, 

m. 

---

 

382 

Tenglikdan    (13.15)    qumoqtoshli  tiqinning  maksimal  balandligi  l  =  0  (b  =  H) 

bо‗lganda  (13.9-rasm) 

max

h

=19,5  m,  ya‘ni  favvora  quvurlarining  tizmasi  qatlamning 

shipida joylashganda  va  h = 0 bо‗lganda  l = 92 % (ya‘ni b = N ning 8 % ni tashkil 

qiladi),  bunda  NKQning  8%  qatlam  qalinligining  pastki  perforatsiya    teshigiga 

yetmaydi.