O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

2.1-jadval 

NKQ larning diametri (GOST 633-80) 

Quvur

ning s

ha

rtli 

diame

tri

 

Tashqi diametri, mm 

Quvur

 de

vori qa

li

nli

gi, 

mm

 

Quvur

ning i

chki di

ametri

, 

mm

 

Quvurning mufta bilan 

birgalikdagi massasi 

(kg/m) 

Quvurning 

silliq qismi 

Mufta 

Silliq 

quvur 

V turdagi 

quvur 

Silliq 

quvur 

V turdagi 

quvur 

27 

26,7 

- 

42,2 

3,0 

20,7 

- 

1,85 

33 

33,4 

42,2 

48,3 

3,5 

26,4 

2,65 

2,66 

42 

42,2 

52,2 

55,9 

3,5 

35,2 

3,38 

3,46 

48 

48,3 

55,9 

63,5 

4,0 

40,3 

4,46 

4,54 

60 

60,3 

73,0 

77,8 

5,0 

50,3 

7,01 

7,12 

73 

73,0 

88,9 

93,2 

5,5 

62,0 

9,50 

9,55 

73 

73,0 

88,9 

93,2 

7,0 

59,0 

11,70 

11,87 

89 

88,9 

108,0 

114,3 

6,5 

75,9 

13,68 

13,72 

89 

88,9 

- 

114,3 

8,0 

72,9 

- 

16,69 

102 

101,6 

120,6 

127,0 

6,5 

88,6 

15,80 

16,05 

114 

114,3 

132,1 

141,3 

7,0 

100,3 

19,13 

19,49 

---

 

54 

2.2-jadval  

Quvurlar quyidagi mustahkamlik guruhidagi pо„latlardan tayyorlanadi. 

Pо‗latning mustahkamlik guruhi 

Oquvchanlik chegarasi kichik emas, MPa 

D 

K 

E 

L 

M 

R 

T 

379 (373) 

491 

552 

654 

758 

93 

10 35 

Bunda  quvurlar  tizmasi  orqali  quduqdagi  qumli  tiqinlarni  yuvish  uchun 

suyuqlik  haydaladi,  ta‘mirlash  va  ishlatishda  jihozlarni  quduqqa  tushirishda 

foydalaniladi.  Rezbasi  silliq  quvurlar  qо‗llanilganda  birikmani  tushirish  va 

kо‗tarishga  sarflanadigan  vaqt  qisqaradi,  rezbali  birikmalarni  bо‗rab  mahkamlash 

va yechib olishdagi qiyin ishlar bartaraf qilinadi. 

Quvurlarni  tushirish  va  kо‗tarishda  jihozlarning  yukini  og‗ir  ekanligi, 

barabandagi  egilish  radiusini  paydo  bо‗lishi  natijasida  quvurlarda  qoldiq 

deformatsiyalar  qoladi.  Bunday  holatda  agregat  barabanning  diametrini  2’1,8 

metrga  qisqartirish  mumkin.  Egiluvchan  quvurlarni  amalda  qо‗llanish  jarayonida 

boshqa texnologik murakkabliklar ham hal qilinadi. 

Hozirgi vaqtda NKQ-larning ichki sirt yuzalari shisha, epoksid  mо‗mi bilan 

qoplangan  turlari  kо‗proq  qо‗llanilmoqda.  Emallangan  quvurlar  ham  qо‗llaniladi. 

Emalli  qoplamalar quvurlarni parafin yotqiziqlardan va ichki korroziyadan himoya 

qiladi. Bundan tashqari quvurlarning ichki sirtining silliqligini oshirilganligi tufayli 

gidravlik qarshilik 20’30 % ga kamayadi.  

Quvurlarning  ichki  sirti  shisha  bilan  qoplanganda  yuqori  issiqlikka 

chidamligi  oshadi  va  katta  bо‗lmagan  quvur  deformatsiyasida  etarli 

mustahkamlikka  ega  bо‗ladi.  Shu  bilan  birgalikda  shishali  qoplama  bir  qator 

kamchiliklarga  ham  ega.  Quvurlarning  qoplamasida  zarbali  kuchlar  ta‘sirida 

shishada  mikroyoriqlar  paydo  bо‗ladi.  Bu  yoriqlarda  metall  korroziyasi  paydo 

---

 

55 

bо‗ladi  va  parafinlar  teshiklarda  о‗tirib  qoladi.  Hozirgi  vaqtda  yoriqlarni  paydo 

bо‗lishini  kamaytirish  uchun  qoplama  texnologiyasini  amalga  oshirish    ishlab 

chiqilgan. 

Ikkinchi 

kamchiligi- 

quvurlar 

deformatsiyalanganda 

shishani 

parchalanishi  sodir  bо‗ladi.  Buning  asosiy  sababi,  elastik  modullarning  har  xil 

bо‗ladi  va  metallda  0,21∙10

6

  MPa  va  shishada  0,057∙10

6

  MPa  qiymatga  ega 

ekanligidir. Metallning chо‗zilishi yupqa shishali qoplamaga katta zо‗riqish beradi 

va uning butunligini yо‗qotadi. Bunday kamchiliklar quvurlarni katta chuqurlikka 

osib qо‗yishda, mashinalarda tashishda, egilishda mustahkamligini pasayishga yoki 

yaroqsiz holatga olib keladi.                            

Shishada  chegaraviy  qiymatdan  yuqori  bо‗lmagan  qiymatdagi  kuchlanishni 

paydo bо‗lmasligi uchun quyidagi shartga rioya qilish talab qilinadi.  

                      























oy

quv

quv

oy

mus

cheg

E

E

F

F

n

G

.

                                       (2.1) 

bu erda: R – shishaning mustahkamligini saqlash uchun quvurga beriladigan 

ruxsat etilgan yuklanish;  

G

cheg.mus

 – oynaning chegaraviy mustahkamligi;  

n – zaxira mustahkamligi (1,3’1,5 qabul qilinadi);  

F

oy

 – oynali qoplamali qatlamning diametrial kesim yuzasi;  

F

quv

 – quvurning diametrial kesim yuzasi;  

E

oy

, E

quv

 – oyna va quvur materialining elastiklik moduli.         

Hisoblash  ma‘lumotlaridan  ma‘lumki,  eng  yuqori  mustahkamlikka  ega 

bо‗lgan shishaga 73 x 5,5 mm quvurga beriladigan ruxsat etilgan yuklanish 200 kN 

ga teng.  

Quvurlar  epoksidli  smola  bilan  qoplanganda  sirt  yuzasini  parafin 

yotqiziqlaridan  yaxshi  himoya  qiladi.  Epoksid  smolasi  shishaga  nisbatan  elastik 

xususiyatga  ega  bо‗ladi  va  quvurlar  deformatsiyalanganda  yoriqlar  paydo 

bо‗lmaydi.  Epoksid  smolasining  kamchiligi  60

o

C  dan  yuqori  bо‗lgan  haroratni 

qabul qilmaydi[25].  

---

 

56 

Quvurlarni  shisha  va  epoksid  smolasi  bilan  qoplash  parafin  yotqiziqlariga 

qarshi  kurashning  samarali  vositalaridan  biri  hisoblanadi.  U  yoki  bu  turdagi 

qoplamani qо‗llash ishlatish sharoitidan kelib chiqib tanlanadi.  

Keyingi  davrda  emallangan  quvurlardan  foydalanish  kengayib  bormoqda.  Bu 

turdagi  qoplama  mustahkam  bо‗ladi  va  yuqori  haroratga  chidamliligi,  sovuqqa 

chidamliligi va sirt yuzasining silliq bо‗lishi hamda parafin о‗tirib qolmasligi bilan 

tavsiflanadi. NKQ  larni tajavvuzkor  muhitlardan himoya  qilish  uchun  bir qatlamli 

emal bilan qoplanadi.  

Quvurlarni  emal  bilan  qoplash  texnologiyasini  amalga  oshirish  oyna  va 

epoksid smolasi bilan qoplashga nisbatan murakkabdir.  

Qoplamaning  umumiy  kamchiligi  –  quvurning  mufta  bilan  biriktirish 

joyining himoyasiz qolishi hisoblanadi.