O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

 

---

 

501 

18-1 jadval 

Suyuqliklar 

Gazlar 

Muhit 

w, m/s 

Muhit 

w, m/s 

Qovushoqligi past 

<3 

0,1 MPa dan past bosimda 

8-15 

Qovushqoq 

<1 

0,1 MPa dan yuqori bosimda 

20-30 

Erkin harakatlanuvchi 

0,2-1 

О‗ta qizigan suv bug‗i 

30-50 

Majburiy   

harakatlanuvchi 

1-3 

 

 

 

Truba quvurlariga ekspluatasiya davrida muhit bosimi, о‗z massasi, temperatura 

deformasiyasi,  harakatchan  tayanch  va  salnikli  kompensatorlarda  ishqalanish,  shamol 

yuklamasi  ta‘sir  etadi.  Ushbu  yuklamalarni  hisobga  olgan  holda  truba  quvuri 

mustahkamligini    ta‘minlovchi  hisoblash  о‗tkaziladi.  Truba  diametri  D  va  undagi 

bosim R lar ma‘lum  bо‗lsa, truba devorining qalinligini quyidagi formuladan aniqlash 

mumkin: 





С

Р

PD

s

B











]

[

3

,

2

          yoki         

С

Р

PD

s

B











]

[

3

,

2

                      (18.10) 

bu  yerda  [



]  –  ruhsat  etilgan  kuchlanish; 



  -  bо‗ylama  payvand  chokining 

mustahkamlik  koeffisiyenti;  S  –  korroziyaga    qо‗shimcha,  odatda  0,5-5mm  oraliqda 

qabul qilinadi. 

Truba devori qalinligi aniqlangandan sо‗ng, egilmaslik shartidan kelib chiqqan 

holda, tayanchlar orasidagi eng maksimal oraliq 

 l

 ushbu formuladan topiladi:  

 

o

q

w

l









100

12



                                                     (18.11) 

bu yerda [



] – truba materiali egilishiga  ruhsat etilgan kuchlanish, [



] =45-40 

MPa;  w – truba kо‗ndalang kesimining  qarshilik momenti; 

q

r

 – egishga olib keluvchi 

hisob yuklamasi.

 

в

из

пр

тр

p

q

n

q

n

q

n

q

n

q

4

3

2

1









                                    (18.12) 

bu  yerda 

q

tr

-bir  metr  truba  massasi;     

q

pr

- bir  metr  trubadagi  mahsulot  massasi; 

q

iz

-  bir  metr  issiqlik  qoplama  massasi; 

q

v

-  bir  metr  trubaga  tushayotgan  shamol 

yuklamasi;  n  –  yuklama  koeffisiyenti  (  odatda  n

1

=n

2

=1,1;    n

3

=n

4

=1,2).  Ichki  bosimni 

hisobga  olgan  tayanchlar  orasidagi  eng  maksimal  masofaning  aniq  qiymati      l  ushbu 

formuladan hisoblanadi:  

---

 

502 

p

m

o

н

q

w

s

D

P

R

l

























33

,

8

4

2

                                     (18.13) 

bu yerda s

o

 – korroziyani hisobga olmagan holatdagi  truba devorining qalinligi; 

m – ish sharoiti koeffisiyenti, odatda m =0,8. Truba quvuri tayanchlarning о‗rtasidagi 

maksimal egilish ushbu formuladan topiladi:   

I

E

l

q

f









384

4

                                                     (18.14) 

bu  yerda  YE  –  truba  materialining  elastiklik  moduli;  I-truba  kо‗ndalang 

kesimining  inersiya  momenti.  Kо‗pchilik  truba  quvurlari  uchun  tayanchlar  orasidagi 

masofa normallashtirilgan va maxsus adabiyotlarda keltirilgan. 

Truba  quvurlari  tayanch  va  osma  moslamalari  qurilish  yoki  metall 

konstruksiyalarga  о‗rnatiladi.  Albatta,  ikkala  konstruksiya    ham  yonmaydigan  va 

olovbardosh  bо‗lishi  kerak.  18.3-rasmda  tayanch  va  osma  moslamalarning  ayrim 

konstruksiyalari keltirilgan.