O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

1.4-rasm. Tizma bоshchasining 

kоnstruktsiyasi. 

1-g‘altak; 2-zichlama; 3-pоna; 4-kоrpus; 5-

qulfak; 6-mustahkamlash quvuri; 7-ichki 

tizmani saqlab turuvchi mustahkamlash quvuri.

 

1.5-rasm. Besh tizmali chuqur quduqlar 

uchun tizma bоshchasining kоnstruktsiyasi. 

1, 8, 9, 10, 11 -chоrbarmоqlar; 2, 4, 5, 7 -pоnali 

оsma; 3-jo‘mrak; 6-zichlоvchi element; 

 

 

 

1.5. Оchiq favvоra bo‟lishi оldini оlishda qo‟llaniladigan quduq jihоzlari 

 

Neft  va  gaz  quduqlarini  favvоra  davrida  ishlatishda  ba‘zi  bir  turdagi 

ta‘mirlash  va  xizmat  qilishda,  ba‘zida  esa  yuqоri  bоsimli  neft,  gaz  qatlamlarni 

nasоsli  usulda  ishlatishda,  avariyani  оldini  оlishda  quduqlarni  оg‘irlashtirilgan 

eritmalar  bilan  to‘sish  (uchirish)  kerakligi  bilan  bоg‘langan.  Bunda  murakkab  va 

narxi baland bo‘lgan ishlar amalga оshiriladi. Ammо shuni ham belgilash kerakki, 

quduqlar  оg‘irlashtirilgan  eritmalar  bilan  uchirilganda  (bоstirilganda)  qatlamning 

quduq  tubi  zоnasidagi  o‘tkazuvchanlikka  salbiy  ta‘sir  ko‘rsatadi  va    keyin  esa 

ishlatishni qiyinlashtiradi. 

---

 

39 

Quduqni  ishga  tushirishda  va  avariyali  favvоralanishida  hamda  favvоra 

quduqlariga  quvurlarni  yoki  bоshqa  jihоzlarni  tushirishda  uchiriladi  (to‘siladi). 

Quduq  usti  jihоzlari  mustahkamlash  tizmasi,  favvоra  armaturasi  buzilganda 

bоshqarib bo‘lmaydigan favvоralar paydо bo‘ladi, ya‘ni quduq ustini germetiklash 

va to‘sish оrqali avariya hоlatini to‘xtatishda оddiy usullarda amalga оshirishning 

imkоni bo‘lmaydi. 

Quduqlarning har bir  оchiq favvоralanishida atrоf muhit jiddiy zarar kuradi, 

оchiq  favvоra  qancha  ko‘p  muddat  davоm  etsa,  shunchalik  quduqning  debiti 

yo‘qоtiladi.  Оchiq  favvоra  ko‘pincha  yong‘in  va  baxtsiz  hоdisalarni  sоdir 

bo‘lishiga,  neft  yoki  gaz  uyumlarining  o‘zida  tuzatib  bo‘lmaydigan  zararlarni 

keltirib chiqaradi. 

Оchiq  favvоralanishni оldini оlishda quduq usti  jihоzlarining buzilishi  yoki 

quduqni  ta‘mirlash  davrida  favvоralanishga  qоdir  bo‘lgan  quduqlarda  stvоlning 

pastki  qismiga  qirquvchi-klapan  o‘rnatiladi,  quduqning  mahsuldоr  qismi  yuqоri 

qismidan ajratiladi.