O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi

Toshkent shahridagi chaqaloqlar va bolalarning birinchi yoshidagi jismoniy 
rivojlanishi, o’zbek o’g’il bolalar 
Belgi 
Yosh, oy 
N 
M ± m 

V 
Bo’y, sm 
Vazn,gr 
Ko’krak 
aylanasi, 
sm 
Bosh 
aylanasi, 
sm 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
106 
51.84 ± 0.22 
60.32 ± 0.23 
66.69 ± 0.19 
71.06 ± 0.19 
75.65 ± 0.19 
3490 ± 47.47 
7776 ± 59.42 
5889 ± 57.08 
9152 ± 59.71 
10368 
± 
48.06 
41.43 ± 0.15 
44.65 ± 0.14 
46.19 ± 0.10 
48.06 ± 0.13 
40.74 ± 0.15 
43.80 ± 0.17 
45.22 ± 0.11 
46.68 ± 0.11 
2.31 
2.32 
1.94 
1.94 
1.96 
489 
588 
612 
615 
495 
1.59 
1.41 
1.05 
1.01 
1.52 
1.76 
1.16 
1.11 
4.0 
3.84 
2.91 
2.73 
2.59 
14.0 
9.98 
7.88 
6.76 
4.92 
3.83 
3.20 
2.27 
2.55 
3.73 
4.01 
2.56 
2.37 
Jadval 6 
Toshkent shaxridagi chaqaloqlar va bolalarning birinchi yoshidagi jismoniy 
rivojlanishi, o’zbek qiz bolalar 
 
Belgi 
Yosh, oy 
N 
M ± m 

V 
Bo’y, sm 
Vazn,gr 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
51.35 ± 0.18 
59.49 ± 0.21 
65.85 ± 0.21 
70.52 ± 0.21 
75.05 ± 0.26 
3298 ± 40.38 
5728 ± 64.33 
7580 ± 68.65 
8975 ± 57.69 
1.90 
2.14 
2.20 
2.18 
2.75 
420 
669 
714 
600 
3.71 
3.59 
3.34 
3.0 
3.0 
12.73 
11.67 
9.41 
6.0 

---

Ko’krak 
aylanasi, 
sm 
Bosh 
aylanasi, 
sm 
12 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
CHaqaloq 
3 
6 
9 
12 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
108 
10093 
± 
58.26 
41.25 ± 0.13 
44.11 ± 0.15 
46.04 ± 0.11 
47.63 ± 0.10 
40.21 ± 0.12 
42.85 ± 0.13 
45.10 ± 0.11 
46.34 ± 0.10 
606 
1.53 
1.40 
1.17 
1.10 
1.30 
1.41 
1.17 
1.05 
6.0 
3.30 
3.46 
2.0 
2.0 
3.20 
3.29 
2.0 
2.0 
Jismoniy rivojlanishlarni kuzatishdan olingan ma’lumotlar variatsion qatorlar yoki 
korrelyatsion panjara tuzish (o’rtacha qiymatlar mavzusiga qarang) orqali 
hisoblanadi va natijada har bir antropometrik belgi bo’yicha kattaliklar olinadi: 
N – har bir yosh-guruhlari bo’yicha kuzatuvlar soni 
M – belgining o’rtacha qiymati 
m – o’rtacha arifmetik qiymatning o’rtacha xatoligi 
v – Variatsiya koeffitsienti 

- o’rtacha kvadratik og’ish
r – korrelyatsiya
r
m
- korrelyatsiya koeffitsientining o’rtacha xatoligi 
Xly
R
- regressiya koeffitsienti
r

- regressiyaning o’rtacha kvadratik og’ishi (xususiy sigma) 
Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar har bir bola (individual baho) yoki bolalar 
guruhining jismoniy rivojlanishiga baho berish va tahlil qilish uchun standart 
sifatida xizmat qiladi. Har bir olingan antropometrik kattaliklarni baholash standart 
ko’rsatkichlari bilan ularning sigmalardagi og’ishlarini hisobga olgan holda 
taqqoslanishiga asoslangan. 
Olingan natijalar quyidagicha baholanadi: 
 
O’rtacha rivojlanish M – 1

dan, M + 

gacha
O’rtadan yuqori M + 1

dan, M + 
2

gacha 

---

Yuqori M + 2

dan, M + 
3

gacha 
O’rtadan past M – 1

dan, M – 2

gacha
Past M – 2

dan, M – 3

gacha 
Jismoniy rivojlanishga regressiya shkalasi bo’yicha individual baho berish 
usuli eng to’g’ri va to’liq usullardan hisoblanadi. Bu usulning ustunligi shundan 
iboratki, u belgilarning bir – biriga bog’langan holda jismoniy rivojlanishga baho 
beradi. Bunday baho berish uchun har bir yosh-jins guruhlari, tana uzunligi, vazn, 
ko’krak, bosh aylanasi bo’yicha maxsus (jadval 3) jadval tuziladi. 
Jismoniy rivojlanishga baho berish uchun tuzilgan standartlar quyidagi talablarga 
javob berishi kerak: 
Standartlar regional bo’lishi; 
Kuzatuvlar soni (har bir yosh-jins guruhi bo’yicha) 100dan kam bo’lmasligi, ya’ni 
yetarli bo’lishi kerak; 
Kuzatuvlar sonidan: kasal bolalar, raxit, gipotrofiya va boshqa endokrin kasalliklar 
bilan og’rigan, osankasi buzilgan, o’z guruhiga nisbatan benihoya kichik yoki katta 
antropometrik belgiga ega bo’lgan bolalar chiqarib yuboriladi; 
O’lchashlar, hisoblashlar va olingan ma’lumotlarni tahlil qilishning umumiy qabul 
qilingan tekshirish usuli qo’llaniladi; 
Regional standartlarga har 5-6 yilda o’zgartirishlar kiritilishi kerak. 
Jadval 7