O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Muhammad Tarag‘ay Mirzo Ulug‘bek (1394 – 1449) o‘zining pedagogik faoliyatida talabalarning erkin va har tomonlama kamol topishiga e’tibor berdi. Olimning fikricha, yoshlar olgan bilimlarining ahamiyatini, bundan maqsad nima ekanini aniq anglab, ularni takomillashtirib borishlari, hayotga tatbiq etish yo‘llarini bilishlari, jamiyat va xalq farovonligi yo‘lida zarur hunarlarni egallab olishlari kerak. Shu bois Ulug‘bek bilimlarni nafaqat kitoblardan, balki bevosita hayotning o‘zidan ham olishni tavsiya etadi.

Ulug‘bek maktab va madrasalarda berilgan nazariy bilimlarni amaliyotga tatbiq etish maqsadida mudarrislardan– o‘quvchi va talabalar bilan rasadxonada amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazishni talab etdi, bunga o‘zi rahbarlik qildi.

Ulug‘bekning fikricha, o‘quvchi hayotida darslik muhim o‘rinda turadi. Shunga ko‘ra, har bir fan bo‘yicha yaratilgan darslikda voqea, hodisa yoritilishidan qat’iy nazar, unda hayotiy haqiqat, asosiy fikr, maqsad o‘z ifodasini topishi kerakligini ta’kidlaydi. U darslik sodda, tili ravon, mantiqiy izchillikda, o‘qishli bo‘lishini talab etadi. Ammo darslik qanchalik yaxshi bo‘lmasin, ta’limda o‘qituvchi asosiy o‘rinda turishi, o‘z pedagogik mahorati, yaxshi insoniy fazilatlari bilan o‘quvchilarga namuna bo‘lishi kerakligini e’tirof etadi.

“Mirzo Ulug‘bekning davlat arbobi bo‘lish bilan bir qatorda buyuk olim darajasiga yetishishida bobosi Amir Temurning ta’siri benihoya katta bo‘lgan. U Ulug‘bekdagi noyob iste’dodni boshidanoq payqab, safarlarda ham olib yurib, dunyoning mashhur olimlari tarbiyasidan bahramand etgan” ⁴⁰.