O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi markazi

 
1.2.2. Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi
Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi O'zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 5-moddasida 
belgilangan bo'lib, unga ko'ra, jinoyat sodir etgan shaxslar jinsi, irqi, millati, till, 
dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyi-dan qat'iy nazar, bir xil huquq va majburiyatlarga ega 
bo'lib, qonun oldida tengdirlar. 
Ushbu normaning asosi O'zbekiston Respublikasi Konstitut-siyasining 18-moddasida belgilangan bo'lib, unda 
«O'zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo'lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, 
ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyidan qat'iy nazar, qonun oldida tengdirlar», deb ko'rsatib 
o'tilgan. 
Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipida: 
•
birinchidan, 
Jinoyat kodeksining 5-moddasida ko'rsatilgan belgilar va holatlardan qat'iy nazar, fuqarolarning 
tengligi, ularning bir xil huquq va majburiyatlarga ega ekanligi ifodalanadi; 
•
ikkinchidan, 
Jinoyat qonunining bir xilda qo'llanilishi ta'min-lanadi. 
Jinoyat kodeksining 5-moddasi nomi bilan uning mazmuni mos kelmasdan, ushbu moddada faqat jinoyat sodir 
etgan shaxslarning qonun oldida tengligi xususida filer bildirilgan. Lekin jinoyat huquqiy munosabatlarning barcha 
ishtirokchilari, jinoyat sodir etgan shaxslardan tashqari, jabrlanuvchi, jinoyat qonunini qo'llovchi shaxslar ham 
fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipiga amal qilishlari shart. 
Qonun chiqaruvchi tomonidan tenglik prinsipiga amal qilinishi (qilmishlarni jinoiy, deb topish masalasi 
borasida) barcha jinoiy huquqbuzarliklar uchun jinoiy javobgarlikni belgilashda ifodalanadi. Bundan tashqari, shaxs, 
jamiyat va davlat manfaatlarining himoya qilinishi masalasida ham tenglik prinsipiga amal qilinishi kerak. Xususan, 
maxsus subyektlaming qilmishlarini jinoyat, deb topishda, masalan, mansabdor shaxslar, harbiylar va sudyalar 
qilmishlari uchun boshqalarga javob bermaydi. 
Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipining buzilishi jinoiy javobgarlikni keltirib chiqaradi. Masalan, 
Jinoyat kodeksining 141-moddasida fuqarolar teng huquqliligini buzish uchun, 156-moddasida esa, adovat qo'zg'atish 
maqsadida milliy, irqiy va diniy mansubligiga ko'ra, fuqarolarning tengligini buzish uchun jinoiy javobgarlik 
belgilangan. 
Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi xalqaro huquqiy va Konstitutsiyaviy prinsip bo'lganligi uchun 
barcha qonunlarda qat'iy o'rnatilishi kerak. Amaliyotda bunday prinsip ko'pincha jinoyat sodir etgan shaxslarning 
mulkiy ahvoli va mansab mavqeyi mezonlariga ko'ra buziladi. Bunday buzilishlar jinoyat ishi qo'zg'atmaslik, jinoyat 
tarkibi mavjud emasligi sababli jinoyat ishini tugatish kabi shakllarda boiishi mumkin. 
Demak, fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi sodir etgan jinoyati uchun har bir shaxsning teng 
javobgarligi, jinoiy javobgarlik asoslarining barcha uchun bir xilda qo'llanilishi (amal qilishi)ni bildiradi. Bunday 
prinsipdan istisno holatlar ijtimoiy adolat va insonparvarlik prinsiplari orqali o'rnatilishi mumkin. Masalan, voyaga 
yetmaganlar, homilador ayollar javobgarligi, shaxsning ijtimoiy xavflilik xususiyati kabi holatlar.