O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

10.3.  Qo‘riqlash xabarlovchilarining montaji

Elektrokontaktli va magnitokontaktli xabarlovchilar ochiladi-

gan qurilish konstruksiyalarini himoyasi uchun qo‘llaniladi.

Harakatlanadigan va harakatlanmaydigan kontaktlardan tu-

zilgan elektrokontaktli xabarlovchilar har bir himoyalanayot-

gan elementga ikkitadan o‘rnatilishi kerak. Bunda bir xabar-

lovchi eshik oshiq-moshig‘iga o‘xshatib biri tepasida, ikkinchisi 

esa pastida bo‘lishi kerak. Xabarlovchilar orasidagi masofa 500 

mm dan kam emas. Xabarlovchining harakatlanadigan kontak-

tlari himoya qilinayotgan elementning harakatlanmaydigan qis-

mida, harakatlanmaydigan kontaktlar harakatlanadigan element-

da o‘rnatilishi kerak. 

Metall qurilish konstruksiyalariga xabarlovchilarni o‘rnatganda, 

ular orasida himoyalovchi «prokladka» (tekstolit, ebonit, geti-

naks, taxta va hokazolar) qo‘llaniladi.

Magnit yordamida boshqariladigan va doimiy magnitdan 

tarkib topgan magnitoboshqariladigan xabarlovchilar himoyala-

nayotgan elementning ichki tomonidan bir donadan yashirin yo-

ki ochiq holatda o‘rnatiladi.

Magnit yordamida boshqariladigan kontakt harakatlanmay-

digan qurilish elementida, doimiy magnit esa harakatlanadigan 

qurilish elementida o‘rnatiladi. Ular orasidagi masofa ularning 

pasportlarida belgilangan talablarga javob berishi kerak. 

Oynali yuzalarni himoyalaganda xabarlovchilar xona ichka-

risidan o‘rnatilishi kerak. O‘rnatish joyi va xabarlovchilar so-

ni himoyalanayotgan maydon o‘lchamiga bog‘liq. Xabarlovchi-

lar himoyalanayotgan yuzada yelim yordamida, xabarlovchilarni 

---

84

shley 

f bilan ulanishi esa ochiladigan qurilish konstruksiyalari 

uchun mo‘ljallangan simlar yordamida qotirilishi mumkin.

Oyna yuzasiga folga yelimlanganda havo harorati musbat 

bo‘lishi kerak. Folga yo‘nalishi o‘zgargan joylarda, folga yelim-

lanishi uchun oynaga latun yoki po‘lat plastinalar o‘rnatilishi ke-

rak. Folga o‘rnatilgandan so‘ng u bo‘yaladi, bunda bo‘yoq folga 

chetidan 3 mm ga chiqib turishi kerak. 

Qurilish konstruksiyalarini buzishga qarshi himoyalaganda, 

konstruksiyaning ichki tomonidan butun maydon bo‘yicha paral-

lel ravishda simlar tortilib, ular skobalar yordamida har 200 mm 

masofada qotirilishi kerak. Himoyalovchi simlar orasidagi maso-

fa 200 mm dan oshmasligi lozim. 

Himoyalovchi simlar ochiq ravishda o‘rnatilganda ular mexanik 

shikastlanishlarga qarshi faner yoki orgalit bilan berkitilishi kerak.

Yashirin o‘rnatilgan taqdirda simlar devordagi pazlarga 

o‘rnatilib ustidan shpatlyovka qilinib bo‘yaladi. Paz chuqurligi va 

eni sim diametridan ikki barobar katta bo‘lishi kerak.

Xona ichkarisida o‘rnatilgan metall panjaralarning vertikal va 

gorizontal prutlari bir juft himoyalovchi sim bilan o‘ralib chiqila-

di. Himoyalanayotgan yacheykalar o‘lchami 200 mm, po‘lat prut 

diametri esa 10 mm dan kam bo‘lishi mumkin emas.

Optikoelektron, hajmli va radioto‘lqinli xabarlovchilar vibrat-

siya qilmaydigan qurilish konstruksiyalarida kronshteynlar yoki 

boshqa moslamalar yordamida o‘rnatilishi kerak.