O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

8.4.  Mujassamlangan xabarlovchilarning mexanik va  

elektr montaji

Mujassamlangan xabarlovchilar haqida umumiy ma’lumotlar

Ikki yoki undan ko‘p fizik prinsipda ishlaydigan xabarlovchi-

lar mujassamlangan xabarlovchilar deyiladi. 

Mujassamlangan xabarlovchilar shartli belgisi quyidagicha:

Zamonaviy qo‘riqlash xabarlovchilarini ishlab chiqaruvchi 

tashkilotlarning oldida turgan asosiy muammo, bu xabarlovchi-

ni yuqori sezgirligi va tashqi xalaqitlarga bardosh bera olishini 

ta’minlashdan iborat. Bu juda qiyin masaladir, chunki sezgirlik-

ni oshirish uni ta’sirlarga nisbatan mustahkamligini susaytirishga 

olib keladi va yolg‘on ishlashlar ko‘payadi. Bir prinsipda ishonch-

li ishlovchi xabarlovchini tanlash qiyin masala bo‘lib kelmoqda. 

So‘nggi yillarda ikki yoki undan ham ko‘p fizik prinsiplarda ish-

lovchi xabarlovchilar yaratilmoqda. Bir paytni o‘zida bir necha 

turli xalaqitlar ta’sir qilish ehtimoli kam bo‘lganligi tufayli, shun-

day xabarlovchilar turini tanlash kerakki, bunda tashqi xalaqitlar 

ta’siri kamaysin. 

Quyida keltirilgan jadvalda yopiq xonalarda o‘rnatilgan hajmli 

xabarlovchilarga ta’sir qiladigan xalaqitlarni ko‘rsak bo‘ladi. Bun-

da, «+» belgisi bilan xalaqit ta’sir qiladi va «-» xalaqit qilmaydi 

belgilari bilan belgilangan.

2-jadval

Xalaqitlar turi

Xabarlovchining xalaqitga reaksiyasi

IQ

O‘YCh UT

MK+ 

O‘YCh

IK+

UT

O‘YCh+ 

UT

Fon haroratining 

o‘zgarishi

+

-

-

-

-

-

Tashqi nurlar

+

-

-

-

-

-

Metall predmet-

lardan nur qaytishi

-

+

+

-

+

+

---

67

Konvektiv havo 

oqimlari

+

-

+

-

+

-

Himoya zonasida 

predmetlar vibratsi-

yasi

-

+

+

-

-

+

Lyuminissent chi-

roqlar

-

+

-

-

-

-

Himoya zonasini 

obyekt chegarasidan 

chiqishi

-

+

-

-

-

-

Akustik shovqinlar

-

-

+

-

-

-

Quyidagi jadvalda sezgirlikka ta’sir qiluvchi omillar keltiril-

gan.

3-jadval

Ta’sir qiluvchi omillar

Ishlash prinsipi

IK

O‘YCh

UT

Jinoyatchi kiyim-boshi

+

-

+

Atrof-muhit harorati

+

-

+

Emaklab harakatlanish

-

+

-