60
qobiliyatiga ega. SHuning uchun jismning nur chiqarish koeffitsientn birdan kichik,
shu bilan birga u ma`lum
jism tabiatiga ham, uning sirtqi holatiga ham bog’liq.
Tabiatda absolyut qora jism yo`q, ammo o`z xossalariga ko`ra absolyut qora jismga
yaqin bo`lgan jismlar mavjud. Masalan, qora g’adir-budir bo`yoq (neft’ qurumi)
bilan qoplangan jism barcha nur energiyasi 96% gacha yutadi.
Spektral energetik ravshanlik va integral nurlanish moddaning fizik xossalariga
bog’liq. SHuning uchun pirometrlar shkalasi mutlaq qora jism nurlanishi bo`yicha
darajalanadi. Temperatura ortishi bilan spektral energetik ravshanlikning ortishi turli
uzunlikdagi to`lqinlar uchun turlicha va nisbatan uncha yuqori bo`lmagan
temperaturalar sohasida absolyut qora jism uchun Vin tenglamasi bilan tavsiflanadi:
T
C
e
C
E
2
*
*
5
1
0
(2.17)
Bunda:
0
E
— λ uzunlikdagi to`lqin uchun absolyut qora jismning spektral energetik
ravshanligi;
T— jismnnng mutlaq temperaturasi;
C
1
va C
2
— nurlanishning qabul qilingan birliklar sistemasiga bog’liq bo`lgan
konstantalari qiymati;
2
1
2
hC
C
;
h— Plank doimiysi;
C —yorug’lik tezligi;
C
2
= NhC/R
r
;
N —Avogadro doimiysi;
R
r
— universal gaz doimiysi;
e — natural logarifm asosi.
Turli uzunlikdagi to`lqinlarning spektral energetik ravshanligi bir xil
bo`lmagani uchun Vin tenglamasnii optik pirometriyada ma`lum uzunlnkdagi
to`lqinlar uchun qo`llaniladi (odatda to`lqin uzunligi 0,65 yoki 0,66 mkm bo`lgai
qizil rang uchun). Vin tenglamasidan taxminan 3000 K gacha bo`lgan temperaturalar
uchun foydalansa bo`ladi. Undan ham yuqoriroq temperaturalarda mutlaq qora
jnsmning nurlanish jadalligi Plank tenglamasi bilan xarakterlanadi:
1
5
1
0
)
1
(
*
*
2
T
C
e
C
E
(2.18)
Mutlaq qora jismning integral nurlanishi Stefan — Bol’tsman tenglamasi bilan
tavsiflanadi:
4
0
0
)
100
(
T
C
E
(2.19)
bunda E
0
— mutlaq qora
jismning iurlanish doimiysi; T — nurlanayotgap
sirtning mutlak temperaturasi, K,
Real fizik jismlar energiyani mutlaq qora jnsmga qaraganda kamroq jadallik
bilan nurlantiradn. Kvazimonxromatik pirometr bilan ham to`la nurlanish pirometri
bilan o`lchash natijasida shartli temperatura deb ataladigan
temperaturaga ega
bo`linadi.
SHartli
temperaturadan
(ravshanlik
temperaturasidan)
haqiqiy
temperaturaga o`tish uchun Vin tenglamasini o`zgartirishdan foydalaniladi.
61
Fizik jismning kvazimonoxromatik pirometr yordamida o`lchangan yorug’lik
temperaturasi T
ya
bo`yicha haqiqiy temperaturasi T qiymati quyidagi tenglama
bilan ifodalanadi:
)
1
ln
1
(
2
C
T
T
я
(2.20)
bunda T
ya
— jismning pirometr yordamida o`lchangan ravshanlik (shartli)
temperaturasi, K; λ— to`lqin uzunligi, mkm; C
2
— Vin tenglamasi doimiysi; E
λ
—
jismning berilgan to`lqin uzunligi uchun qoralik darajasi.
Real jism temperaturasi T ning to`liq nurlanish pirometri yordamida
o`lchanayotgan haqiqiy qiymati quyidagi formula bilan ifodalanadi:
4
1
y
T
T
(2.21)
bunda T
u
— to`liq nurlanish pirometri bilan o`lchangan shartli temperatura
— barcha uzunlikdagi to`lqinlar uchun jismning qoralik darajasi.
Do'stlaringiz bilan baham: