O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

SAPFIR - 22 - Yex -M turidagi portlashdan himoyalangan o'lchash 
o'zgartgichlari. 
SAPFIR - 22 - Yex - M turidagi portlashdan himoyalangan o'lchash 
o'zgartgichlari texnologik jarayonlarni avtomatik kontrol, rostlash va boshqarish 
sistemalarida ishlatilib, o'lchanadigan kattaliklar (ortiqcha va absolyut bosim, 
siyraklanish, neytral va agressiv muhitlar bosimlar farqi) qiymatini distansion 
uzatishning unifirsirlangan chiqish signalga (tokga) uzluksiz o'zgartirish uchun 
mo'ljallangan.
Bosimlar farqini o'zgartgichlar suyuqlik sathi, suyuqlik va gazlarni sarfini 
unifirsirlangan elektrik signalga aylantiradi. 
O'zgartgichlar o'lchash bloki va elektron qurilmadan tuzilgan. Har xil 
kattaliklar 
o'zgartgichlar 
unifirsirlangan 
elektron 
qurilmaga 
ega 
bo'ladi. 
O'lchanayotgan kattalik o'lchash blokini kamerasiga beriladi va sezgir element 
deformatsiyasiga chiziqli o'zgartirilib, o'lchash blokida joylashtirilgan tenzorezistor 
va tenzoo'zgartgichlarni elektrik qarshiligini o'zgarishiga aylantiriladi. 
Tenzoo'zgartgichni sezgir elementi yupqa kremniy tenzorezistorli monokristal 
sapfirli plastinadan iborat bo'lib, tenzoo'zgartgichni metall membranasi bilan uzviy 
bog'langan.
Sapfir -22-Ex - M o'lchash o'zgartgichlarini ishlash prinsipi va sxemalarini bilan 
tanishamiz: 
Sapfir -22-EX - M - DI 2150,2160, 2170 va sapfir - 22-EX - M-DIV. 2350 
modelli o'zgartgichlarni sxemasi (1.20- rasm)da ko'rsatilgan. 
 

---

34 
1.20-rasm. Sapfir -22-Ex - M - DI 2150,2160, 2170 ni 
prinsipial sxemasi. 
Membranali 
tenzoo'zgartgich 
3 
asos 
9 
ichiga 
joylashtirilgan. 
Tenzoo'zgartgichning ichki qobig'i 4 kremniy organik suyuqlik bilan to'ldirilgan va 
metall sapfirlangan membrana 6 bilan o'lchanayotgan muhitdan ajratilgan. 10 qobig' 
muhit atmosferasi bilan bog'langan. O'lchanayotgan kattalik prokladka 8 bilan 
mustahkamlangan 5 flanetsni 7 kamerasiga beriladi. O'lchanayotgan bosim 
membrana 6 ga ta'sir etib, suyuqlik orqali tenzoo'zgartgich membranasiga ta'sir etadi 
va uni egilishiga, hamda tenzorezistor qarshiligini o'zgarishga olib keladi, elektrik 
signal tenzoo'zgartgich o'lchash blokidan elektron qurilma 1 ga uzatiladi. 
Sapfir - 22-Ex - M -DIV. 2351 modeli, Sapfir -22-Ex -M -DI 2151, 2161, 2171 
modelli o'zgartgichlarni sxemasi 1.21- rasmda ko'rsatilgan.
1.21- rasm. Sapfir -22-Ex - M-DIV ni prinsipial sxemasi. 
Korpus 6 ichida membranali tenzoo'zgartgich 4 o'rnatilgan. O'lchanayotgan 
bosim 5 kameraga beriladi va tenzorezistor qarshiligini o'zgarib tenzoo'zgartgich 
membranasiga ta'sir qilib uni egadi. Bo'shlig' 3 muhit atmosferasi bilan bog'langan.
Elektrik signal tenzoo'zgartgich o'lchash blokidan elektron qurilmaga beriladi.
Sapfir -22-Ex - M-DA 2030, 2040 modellarini sxemasi 1.22- rasmda 
ko'rsatilgan.