O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

«chushka» 
deb ataluvchi quymalar 
(og‘irligi 45–50 kg) tarzida yuboriladi. Ma’lumki cho‘yanlar 
xiliga, binobarin, xossasiga asosan tarkibidagi C, Si, Mn va 
S elementlarning va uni qolipda sovish tezligining ta’siri 
katta. Ular haqida ma’lumot VI bob, 8-§ da keltirilgan. 
10-
 
§. Domna pechi ishining texnika-iqtisodiy 
ko‘rsatkichlari 
 
Domna pechlarning ishiga baho berish uchun uning bir 
sutkada qancha cho‘yan ishlab chiqarishi va buning uchun 

---

27 
qancha yoqilg‘i sarflanishini bilish lozim. Odatda pechning 
asosiy texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichi uning foydali hajmidan 
foydalanish koeffitsiyenti 
(K
f
) 
va yoqilg‘ining solishtirma 
sarflanish koeffitsiyenti (K
vo
) orqali aniqlanadi. 
Kf 
=
V 
, 
m
3
/ 
t
, 
T 
bu yerda, V – pechning foydali hajmi, m
3
; 
T – o‘rtacha bir sutkada ishlab chiqarilgan cho‘yan 
miqdori, tonnada. 
Ko‘pchilik domnalarda Kf=0,5–0,7 oralig‘ida bo‘ladi. 
Domnalarda yoqilg‘ining solishtirma sarflanish koeffitsi- 
yenti (K
yo
) ni aniqlash uchun yoqilg‘ining bir sutkadagi sarfi 
(A), olingan cho‘yan miqdoriga (T) ko‘ra quyidagicha 
aniqlanadi: 
K 
yo 
=
A 
. 
T 
Odatda, bu koeffitsiyent 0,5–0,6 oralig‘ida bo‘ladi. 
Domna pechining ish unumini oshirish uchun ilg‘or 
cho‘yankorlarning tajribalarini o‘rganish, shixta material- 
larni suyuqlantirishga tayyorlash, ayniqsa, aglomerat va 
okatish konsentratlardan foydalanish, qizdirilgan havo 
temperaturasi hamda bosimini ko‘tarish bilan uni kislorodga 
to‘yintirish va ish jarayonida temperaturaning bir me’yorda 
bo‘lishini ta’minlash kabi kompleks ishlar olib borilmog‘i 
lozim. Bundan tashqari, og‘ir ishlarni mexanizatsiya- 
lashtirish va texnologik jarayonlarni avtomatlashtirilgan 
holda boshqarish kabi ishlarga katta e’tibor berish kerak. 
Keyingi yillarda tozalangan domna gazlarini to‘g‘ridan- 
to‘g‘ri domnaga haydash mumkinligi ustida ham ilmiy ishlar 
olib borilmoqda. Bularning hammasi domnalar ishining 
texnik-iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarini orttirishning muhim 
omillaridir. 

---

28 
Bolg‘alanuvchan degan nom shartli ravishda berilgan 
bo‘lib, bu cho‘yan kulrang cho‘yanga qaraganda plastikroq 
bo‘ladi, lekin bolg‘alab ishlanmaydi. 
III bob. PO‘LAT ISHLAB CHIQARISH USULLARI