О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi о‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi surxondaryo viloyati hokimligining о‘rta maxsus

28-Mavzu: XX asrning ikkinchi yarmi XXI asr boshlarida Tropik va Janubiy Afrika mamlakatlari
Reja:


1. Milliy ozodlik kurashi va uning oqibatlari.
2. Aparteid tartibiga qarshi kurash.
3. Mustaqillikni mustahkamlash yo’lidagi muammolar.


Tayanch iboralar: Aparteid, JAR, Rodeziya, AMK, irqlar, etnik nizolar.

Ikkinchi jahon urishidan so’ng mustamlaka xalqlarning ozodlik uchun kurashi yanada kuchaydi. Ikkinchi jahon urishida Germaniya, Italiya va Yaponiyaning mag’lubiyatga uchraganligi, asosiy mustamlakachi davlatlar Buyuk Britaniya va Fransiyaning zaiflashganligi, mustamlaka halqlar milliy ongining o’sishi, AQSH va SSSRning siyosiy maqsadlar yo’lida dunyoda mustamlakachi imperiyalar saqlanib qolishiga qarshi chiqqanligi milliy ozodlik kurashini avj oldirdi. 1960 yil Afrika tarixiga “Afrika yili” nomi bilan kirdi. Shu yili 17 ta davlat mustaqillikka erishdi. Afrikaning ayrim davlatlarida mustaqillikka erishish nisbatan tinch yo’l bilan amalga oshdi. 60-yillar oxiriga kelib ignliz, fransuz, Belgiya mustamlakachi imperiyalari parchalandi. Portugaliyaning Afrikadagi mustamlakalari (Mozambik, Angola, Gvineya Bisau) uning dengizorti hududlari deb e’lon qilingandi. 1974 yilgacha davom etgan kurash g’alaba bilan tugadi. Kongo, Gvineya. Angola, Mozambik, Namibiya, Tropik Afrikada yirik davlatlar hisoblangan. 1980 yil Afrika davlatida Zimbabve vujudga keldi.

1965 yil Rodeziyani mustaqil deb e’lon qildilar. Biroq uni Buyuk Britaniya ham, BMT ham tan olmadi, sabab, bu yerda kam sonli, biroq uyushgan oq tanlilar ham yashardi. 1980 yil Rodeziya o’rnida mustaqil yangi Zimbabve davlati tashkl etilganligi e’lon qilindi. Urushdan so’ng millatlar ligasi Janubiy Afrika respublikasiga g’arbiy Afrikani boshqarish huquqini berdi. Bunga javoban mahalliy aholi 1966 yilda qurolli kurash boshlashga majbur bo’ldi. BMT 1973 yilda JARni bu huquqdan mahrum etdi va milliy ozodlik kurahi 1989 yil g’alaba bilan tugadi. Afrikada 52 ta mustaqil davlat vujudga keldi. 1948 yil o’tkazilgan parlament saylovida Afrika yerlarining millatchi partiyasi g’alaba qozondi. D. Malan apartheid siyosatini amalgam oshirishni e’lon qildi. Mamlakat maydonining 87 % oq tanlilar uchun, 13% afrikaliklar uchun biriktirildi. 1984 yil 3 palatali parlament tuzuldi. XX asrning eng jirkanch hodisalaridan biri aperteid siyosatiga qarshi kurashiga Afrika milliy kongressi rahbarlik qildi. 1989 yilda JAR prezidentligiga F.Klark saylandi. U apartiid siyosatini bekor qilmasada, oxir-oqibatda oq tanlilarni to’la halokatga olib kelishini anglab yetdi va 90 yilda AMK faoliyatini ta’qiqladi. Rahbari N. Mandela 1991 yil umrbod qamoq jazosidan ozod etildi. 1994 yil 26 aprelda saylov o’tkazildi, unda AMK g’alaba qozondi. N. Mandela qora tanli birinchi president bo’ldi. Irqchilikni bartaraf etish yo’idagi buyuk xizmatlari uchun ikkalasi ham 1993 yilda Tinchlik uchun Nobel mukofotiga sazovor bo’ldi. Dunyo aholisining 10 % ni tashkil etuvchi Afrikada sanoat mahsulotining 1 % ishlab chiqariladi. Bugungi kunda aholining 50% qashshoq yashamoqda, oziq-ovqat ishlab chiqarish aholi o’sishiga nisbatan orqada qolib bormoqda. Yana bir jiddiy muammo, etnik qirg’inlar majorolardir. Afrika davlatlarida urug’ qabilachilik hamon kuchli. Bu xalq tirli davlatlar hududida yashamoqda. Masalan, 20 mln.dan ortiq fulbe degan xalq boshqa xalqlarga nisbatan ko’pchilikni tashkil etmaydigan qilib turli davlatlarga bo’lib yuborilgan. Yana bir katta muammo bu davlatlar aro nizolar, harbiy to’qnashuvlardir. Mustamlakichilar davlatlar chegaralarini atayin shunday belgilaganlarki, bu bora-bora davlatlararo nizolar manbayiga aylandi. Hozircha Afrika hamkorligi Tashkiloti to’qnashuvlar ildizlarini bartaraf etishga muvaffaq bo’la olgani yo’q.
Jiddiy muammolardan biri – tashqi qarz. Chunki tashqi qarz yildan yilga ortib bormoqda.