O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Gàmmà-nurlànish. 
Frànsuz fizigi P.Villar 1900- yildà qo‘rg‘î-
shinni 
a
- và 
b
- zarralàr bilàn nurlàntirilgàndà qàndàydir qîldiq
nurlànish bo‘lishini àniqlàgàn. Bu nurlànish màgnit màydîn tà’si-
ridà o‘z yo‘nàlishidàn îg‘màgàn. Iînlàshtirish qîbiliyati ànchà
kichik, singish qîbiliyati esà råntgån nurlàrinikidàn hàm ànchà
kuchli bo‘lgàn. Uni 
g
-
nurlànish
dåb àtàgànlàr.
N
0
E
62- rasm.
E
max
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

135
g
- nurlànish hàm råntgån nurlàri kàbi
elåktrîmàgnit to‘lqinlàrdir. Ulàr faqat hosil
bo‘lishlari và enårgiyalàri bilàn bir-birlàridàn
fàrq qilàdilàr. Àgàr råntgån nurlàri îrbitàl
elåktrînlàrning g‘àlàyonlànishi và tåz elåktrîn-
làrning tîrmîzlànishining nàtijàsi bo‘lsà, 
g
-
nurlànish yadrîlàrning bir-birigà àylànishidà
hosil bo‘ladi.
Umumàn îlgàndà, yadrî ràdiîàktiv
yemirilish yoki sun’iy ràvishdà yadrîlàrning
bir-birigà àylànishi nàtijàsidà g‘àlàyonlàngàn
hîlàtgà o‘tàdi. U g‘àlàyonlàngàn hîlàtdàn
àsîsiy hîlàtgà o‘tgànidà 
g
- nurlànish chiqàràdi. Uning enårgiyasi
bir nåchà kilîelåktrîn-vîltdàn, bir nåchà milliîn elåktrîn-
vîltgàchà bo‘lishi mumkin. 
g
- nurlànish mîddàdàn o‘tgàndà uning
dàstlàbki intånsivligi ànchà kàmàyadi. Bungà sàbàb – fîtîeffåkt,
kîmptîn effåkti và elåktrîn-pîzitrîn juftligining hîsil bo‘lishi.
Fîtîeffåkt.
Biz fîtîeffåkt hîdisàsi bilàn 19- § dà bàtàfsil
tànishgànmiz. Shuni tà’kidlàsh lîzimki, u faqat 1 ÌeV dàn kichik
enårgiyali 
g
- kvàntlàr uchun kàmàyishning àsîsiy qismini tàshkil
qilàdi.
Êîmptîn sîchilishi.
Àgàr 
g
- kvàntning enårgiyasi 1 ÌeV dàn
ànchà kàttà bo‘lsà, u mîddàgà tushib erkin yoki kuchsiz bîg‘làn-
gàn elåktrîndà sîchilishi mumkin. Buning nàtijàsidà 
g
- kvànt o‘zi-
ning dàstlàbki yo‘nàlishidàn îg‘àdi và to‘lqin uzunligi o‘zgàrib,
enårgiyasi kàmàyadi. 
g
- kvànt sîchilgàn elåktrîn, uning sîchilish-
dàn îldingi (
h
n
) và sîchilishidàn kåyingi (
h
n¢
) enårgiyalàrining
fàrqigà tång bo‘lgàn 
h
n - 
h
n¢
enårgiya îlàdi. Bu hîdisà 
Êîmptîn
sîchilishi
dåyilàdi.