O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Àlfà, båtà và gàmmà-nurlànishlàr
Ì à z m u n i :
 
alfà-nurlànish; båtà-nurlànish; nåytrinî; gàm-
mà-nurlànish; fîtîeffåkt; kîmptîn sîchilishi; elåktrîn-pîzitrîn
juftligining hîsil bo‘lishi.
Àlfà-nurlànish.
Àtîm yadrîsidàgi nuklînlàr dîimî hàràkàtdà
và o‘zàrî àylànishdà bo‘làdi. Yadrî ichidà hîsil bo‘làdigàn eng
bàrqàrîr màhsulît ikkità prîtîn và ikkità nåytrîndàn ibîràt
bo‘lgàn màhsulîtdir. Yadrî ichidàgi enårgiya tàqsimîtidà àynàn
shu zàrrà yadrîning àsîsiy enårgiyasini o‘zigà îlishi và mà’lum
shàrîitlàrdà 
a
- zàrrà sifàtidà uni tàrk etishi mumkin.
Àtîm yadrîsining 
a
- zàrrà chiqàrish bilàn bîshqà yadrîgà
àylànishi 
àlfà-nurlànish (yåmirilish)
 dåyilàdi.
35-§.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

133
Àgàr 
A
Z
X
înà yadrî bo‘lsà, 
a
- nurlànish nàtijàsidà bu yadrî-
ning bîshqà yadrîgà àylànishi quyidàgi sõåmà àsîsidà ro‘y båràdi:
a
n
-
-
®
+
+
4
4
2
2
( )
A
A
Z
Z
X
Y
h
, (35.1)
bu yerdà 
-
-
4
2
A
Z
Y
– bîlà yadrîning bålgisi, 
a
4
2
– gåliy 
( )
4
2
He àtîmi-
ning yadrîsi (
a
- zàrrà), 
h
n
– g‘àlàyonlàngàn 
-
-
4
2
A
Z
Y
yadrî chi-
qàràdigàn kvànt.
(35.1) dàn ko‘rinib turibdiki, 
a
- nurlànish nàtijàsidà yadrîning
màssà sîni 4 gà, zàryadi esà 2 tà elåmåntàr musbàt zàryadgà
kàmàyadi
. Bîshqàchà àytgàndà, 
a
- nurlànish nàtijàsidà kimyoviy
elåmåntning Ìåndålåyåv elåmåntlàr dàvriy siståmàsidàgi o‘rni
ikki kàtàk chàpgà siljiydi. Bu hîl 
siljish qîidàsi
dåyilàdi. U elåktr
zàryadi và màssà sîni sàqlànish qînunlàrining nàtijàsidir.
Yadrî pàrchàlànishi nàtijàsidà hîsil bo‘ladigàn màhsulîtlàr
zàryadlàrining yig‘indisi dàstlàbki yadrî zàryadigà tång bo‘ladi
.
Õuddi shundày sàqlànish qînuni màssà sîni uchun hàm
o‘rinlidir.