O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Iskanasimon lemexning 
iskanaga o‘xshash cho‘ziq tumshug‘i 
pastga 10 
mm
va yon tomonga 5 
mm
egilgan bo‘ladi 
(6-b rasm).
U 
trapetsiyasimon lemexga nisbatan qimmat, ammo yeyilishga chi-
damli va qattiq tuproqqa oson botadi. Iskanasimon lemexli plug 
ravon harakatlanadi. 
Ag‘dargich 
lemex kesib ko‘tarib bergan tuproq palaxsasini 
haydalmagan yerdan uzib oladi (agar pichoq o‘rnatilmagan 
bo‘lsa), uni ko‘tarayotib yon tomonga surib siljitadi, ag‘darayotib 
maydalaydi. Katta bosim bilan siljiyotgan palaxsadagi abraziv 
zarrachalar ta’sirida ag‘dargich tez yeyilishi va tuproqning 
qarshilik bosimi ta’sirida egilib sinishi ham mumkin. Yuzasini 
yeyilishga, qanotini egilishga chidamli qilish maqsadida 
ag‘dargich ikki yoki uch qatlamli maxsus po‘latdan tayyorlanadi. 
Ag‘dargich ishchi sirtini 1–2 
mm
chuqurlikka sementatsiya qilib, 
uning yeyilishga qarshiligini oshiriladi. Bunday ag‘dargichning 
ishchi sirti abraziv yeyilishga, o‘rta va tuproqqa tegmaydigan ortqi 
sirtidagi yumshoq qatlamlar egilishga chidamli bo‘ladi. Ko‘pincha 
ag‘dargichning ko‘kragi tez yeyilishi sababli, u almashtiriladigan 
qilib tayyorlanadi. Yuzasi bo‘ylab siljiyotgan tuproqning 

---

18 
ishqalanish kuchini kamaytirish maqsadida ag‘dargich o‘ta mayin 
qilib jilvirlanadi. Plugni saqlashga qo‘yganda bunday sirt 
korroziyaga uchrab, g‘adir-budir bo‘lib qolmasligi uchun uni 
maxsus moy bilan qoplanadi. Aks holda, ishlatish vaqtida 
zanglagan joyga tuproq yopishib qoladi va siljiyotgan palaxsa 
tuproq bo‘ylab sirpanadi. Ma’lumki, tuproqning tuproq bo‘ylab 
ishqalanish koeffitsiyenti tuproqning po‘lat bo‘yicha ishqalanish 
koeffitsiyentidan 1,5–1,8 marta katta bo‘lganligi sababli plugning 
sudrashga qarshiligi ortadi. 
Respublikamiz yerlari asosan kuzda shudgorlanadi. Kuzgi 
yog‘ingarchilik ko‘p bo‘lib, tuproq namligi 16-18% dan ortiq 
bo‘ladi. Natijada, korpuslariga yopishib qolgan tuproq plugning 
sudrashga qarshiligini oshiradi. Shu sababli, Lemken firmasi 
panjarasimon ag‘dargichdan (5-
b
rasm) foydalanishni tavsiya 
qilmoqda, chunki ag‘darilayotgan palaxsaning panjara yuzasiga 
tushiradigan solishtirma bosimi katta bo‘lib, yopishayotgan loyni 
sidirib panjara chiviqlarini tozalab qo‘yadi.