O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

6-§. XVI-XIX ASRLAR MUSIQA MADANIYATI
o‘zbek musiqa madaniyati shu davrda shayboniyxon 
hukmronligi bilan bog‘liq. o‘rta osiyo xalqlar hayotida XV 
asrning ikkinchi yarmida shaharlarda bo‘lib o‘tgan og‘ir 
urushlar, vayronalar o‘z izlarini qoldirdi. XVi asr esa amir 
Temur va temuriylar sulolasi hukmronlik qilgan. Uning san’at 
va madaniyatga bo‘lgan munosabati hamisha ijobiy bo‘lib, 
ilm-fan rivojlanishiga katta e’tibor berib kelgan. Uning san’at 
va madaniyat, ilm-fanga bo‘lgan munosabatini akademik 
LMo‘minov quyidagi fikrlar bilan tariflaydi: « Amir Temur 
ilm-fanning matematika riyoziyot, geometriya, astronomiya, 
handasa, arxitektura-me’morlik, axtarshunos, adabiyot, tarix, 
musiqa kabi sohalarini rivojlantirishga ayniqsa katta e’tibor 
beradi, u sohibhunarlar bilan suhbatlashardi
35
.
«Zafarnoma» muallifi Sharofiddin Ali Yazdiy o‘z asarida 
amir Temur to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlarni keltiradi: «Temur 
o‘zi barpo etgan Balkon
36
 shahrida olim va fuqarolar kengashini 
chaqirib, unda so‘zlagan: Fan va dinning mashhur kishilari 
o‘z maslahatlari bilan podshohlaiga yordam berib kelganlar. 
sizlar esa menga bunday qilmayapsizlar. mening maqsadim: 
35
 muminov i. a. Temurning o‘rta osiyo tarixida tutgan o‘rni va ioli. 
T-1993,23 b. (Ushbu ma’lumot N.shodmonovning «Temuriylar davrida 
musiqashunoslik» asarida keltirilgan.
36
  shodmonov N.Temuriylar davrida musiqashunoslik. T-1995 y. 6 b.

---

31
mamlakatda adolat o‘rnatish, tartib va tinchlikni mustahkamlash, 
fuqarolarning turmushini yaxshilash, yurtimizda qurilishni 
kuchaytirish, davlatimizni rivojlantirishdir».
37
 shu bois amir 
Temur o‘rta osiyo xalqlarining yashash sharoitini yaxshilash, 
mamlakatni rivojlanishi, ilm-fan va san’atning turli jabhalarini 
tarqqiyoti uchun ko‘p hissa qo‘shib kelgan va tarixda buyuk 
hukmdor nomi bilan mashhur bo‘lgan. Temuriylar sulolasining 
keyingi davomchisi Zahiriddin muhammad Boburdir. Uning 
shoh asari «Boburnoma» bir necha jabhalarni o‘z ichiga oladi 
Boburning musiqaga bo‘lgan muhabbati va unga bo‘lgan 
fikrlari bebahodir. «Boburnomada» shoir musiqa va musiqa 
asboblari, o‘sha davrda yashab ijod qilgan ayrim sozanda va 
xonandalar to‘g‘risida so‘z yuritadi, jumladan «majlisda nag‘ma 
ahlidan Hofiz Hoji edi, Jamoliddin Mahmud Noyi edi, G‘ulom 
Shodining inisi Shodi bacha edi, chang cholur edi, Hofiz Hoji 
ko‘p o‘qur edi, Hiriy eli past va nozuk va hamvor o‘qurlar, 
Jahongir mirzoning bir xonandasi bor edi, baland va durusht va 
nohanvor o‘qir edi»
38
.
XVii asrlardan boshlab siyosatda katta o‘zgarishlar bo‘lib, 
Buxoro, Xiva, qo‘qon xonliklariga vujudga keldi. Va albatta 
iqtisodiy, siyosiy o‘zgarishlar musiqa madaniyatiga o‘z ta’sirini 
ko‘rsatdi. Har bir xonlikda o‘zaro an’ana davom etib kelgan. 
masalan, musiqali hayotning Hirot va samarqand shaharlarida 
bo‘lgan an’analari xonlik saroyida ham davom etgan. ayrim 
shoir, musiqachilar Xiva va Buxoro xonliklariga, ayrimlari 
qo‘qon xonliklariga tarqalib, ijodlarini xonlar saroyida davom 
ettirgan. XVi asrning mashhur musiqashunosi Najmiddin 
Kavkabiy Buxoriy hisoblanadi. Uning «musiqa haqidagi risola» 
sida tovush paydo bo‘lishidan sozanda va xonandalarning 
37
 muminov i. a. Temurning o‘rta osiyo tarixida tutgan o‘rni va roll 
T-1993, 24 b.
38
  N, shodmonov Temuriylar davrida musiqashunoslik- T-1995 y. 8 b.

---

32
faoliyati keltirilgan. Ustoz san’atkorlari va ularning shogirdlari 
to‘g‘risida ma’lumot beradi.
XVii asr musiqasining rivojlanishi darvesh ali Changiy 
bilan bog‘liq. Uning musiqa sohasiga qo‘shgan hissasi behisob, 
asarlari musiqaga oid fikrlar musiqa madaniyatini yanada 
boyitdi. Changiy boshqa olim va o‘z zamondoshlari, mashhur 
sozanda va xonandalar olimlari to‘g‘risida ma’lumot beigan. 
Bundan tashqari, musiqa asboblarining tasnifi ko‘rsatilgan.