O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-xunar ta’lim markazi

Tanda g‘altaklarini o‘rnatish zonasi (tirgovuch)
Tanda g‘altaklarini tirgovuchlarga o‘rnatishga qarab tirgovuchlar 
quyidagi turlaga bo‘linadi:
1. Yuqorigi va pastki tirgovuchlar.
2. Bir xil taranglikli tirgovuch.
3. Vertikal tirgovuch.
4. Qiya tirgovuch.

---

79
Yuqorigi va pastki tirgovuchlar
4.6-rasm. 
Tanda g‘altaklarining yuqorigi va pastki tirgovuchlarda joylashishi
Tanda g‘altaklari ikki  –  yuqorigi va pastki qatorlarga o‘rnatilib, 
eng oxirgi g‘altakdan iplar bir-biriga qo‘shib-tortilishi natijasida 
umumiy tanda iplari hosil qilinadi (4.6-rasm). Oxirgi (8-g‘altak) 
va birinchi (1-g‘altak  –  ohor tog‘orasiga yaqin joylashgani) tanda 
g‘altaklaridan chuvalib chiqayotgan iplar tarangligi har xil bo‘ladi.
Ohor tog‘orasi
Ohor tog‘orasi tanda iplariga ohorni singdirish va siqish 
yordamida ipga kerakli namlikni berish uchun mo‘ljallangan.
Ohorlash jarayoniga bo‘lgan talabga qarab, ohor idishlari bitta 
cho‘ktiruvchi va ikki juft siquvchi, ikkita cho‘ktiruvchi va ikki 
juft  siquvchi  valli  ohor  tog‘oralariga  bo‘linadi.  Odatda,  filament 
iplar uchun bitta cho‘ktiruvchi va ikki juft siquvchi valli ohor 
tog‘orasidan foydalanish tavsiya etiladi (4.7-rasm). Yigirilgan 
iplar uchun esa ikkita cho‘ktiruvchi va ikki juft siquvchi valli 
ohor tog‘oralaridan foydalnish tavsiya etiladi (4.8-rasm). Ikkita 
cho‘ktiruvchi va ikki juft siquvchi valli ohor tog‘oralarida iplarni 
ohor ko‘proq vaqti bo‘ladi va ketma-ket ikki marta ohorda 
bo‘lishi natijasida ipga ohorni singdirish yaxshi va sifatli amalga 
oshiriladi.

---

80
4.7-rasm. 
Bitta cho‘ktiruvchi va ikki juft siquvchi valli ohor tog‘orasi:  
1  –  tanda  iplari;  2  –  tortish  vali;  3  –  botiruvchi  val;  4  –  yuqorigi  siquvchi  val; 
5  –  pastki  siquvchi  val;  6  –  tirgovuch;  7  –  issiq  bug‘  quvuri;  8  –  ohor  quvuri; 
9  –  ohor;  10  –  ohor  tog‘orasi.
Ohorlash jarayonida tanda iplari 1 tanda g‘altagidan chuvalib 
chiqib, tortish vali 2 orqali botiruvchi val 3 yordamida ohorga 
cho‘ktiriladi (4.8-rasm). Rezina bilan qoplangan ustki siquvchi 
val 4 metalli pastki siquvchi valni 5 bosishi natijasida iplardagi 
ortiqcha ohor miqdori siqib qolinadi va ipning bir tekisda yupqa 
plyonka bilan qoplanishini ta’minlaydi. Siqish darajasi ustki valning 
4.8-rasm. 
Ikkita cho‘ktiruvchi va ikki juft siquvchi valli ohor tog‘orasi:  
1  –  tortish  vali;  2  –  birinchi  botiruvchi  val;  3  –  birinchi  siquvchi  val;  4  –  ikkinchi 
botiruvchi  val;  5  –  ikkinchi  siquvchi  val;  6  –  tanda  iplari;  7  –  ohor.

---

81
pastki valga ta’sir etuvchi bosim kuchiga bog‘liq bo‘lib, uni havo 
bosim kuchi yordamida o‘zgartiriladi. Ohor idishidagi 10 ohorni 9 
isitish va haroratini bir me’yorda ushlab turish uchun bug‘ quvuri 7 
yordamida bug‘ berilib turiladi.
Ohorlanayotgan ip turiga qarab birinchi va ikkinchi siquvchi 
vallardagi bosim kuchi har xil bo‘ladi.