O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv

I I   b o b
OZIQLAR VA YЕM-XASHAK TURLARI
1-§. OZIQLAR TASNIfI VA YЕM-XASHAKNING 
SIfATI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA
Chorva  mollarining  mahsuldorligini  yanada  oshirish, 
ularning  irsiy  хususiyatlarini  yaхshilash  va  sifatini  ta-
komillashtirish  uchun  tabiiy  sharoitlar  qulay  bo‘lishi 
kerak.  Ulardan  eng  muhimi  mollarni  oziqlantirishdir. 
Bu  tadbir  esa  naslchilik  ishlarining  qay  yo‘nalishda 
qo‘yilganligiga qarab o‘zgarishi mumkin.
Mollarning  oziqqa  bo‘lgan  talabini  qondirish  uchun 
ko‘plab  yem-хashak  jamg‘arish  bilan  bir  qatorda  ularning 
хilma-хil  bo‘lishiga  ahamiyat  berish  zarur.  Oziq  tarkibida 
aminokislotalar, azot saqlovchi moddalar, mineral element-
lar,  vitaminlar,  karotin,  mikroelementlar  ko‘p  bo‘lishini 
ta’minlash  kerak.  Oziqlarning  хili  ham  ko‘p  bo‘lishiga 
e’tibor  berish  shart.  Chunki  oziqlar  kimyoviy  tarkibi, 
mikroelement,  vitamin  hamda  kletchatka  moddasining 
miqdoriga  qarab  bir-birlaridan  farq  qiladi. Ayrim  oziqning 
tarkibida  oqsil,  uglevod  moddalar  ko‘p  bo‘lsa,  mineral 
moddalar  va  vitaminlar  bo‘lmasligi,  ayrimlarida  esa  ug-
levod  va  mineral  moddalar  ko‘p  bo‘lsa,  oqsil  yoki  yog‘ 
bo‘lmasligi mumkin. Ayrim oziq moddalar organizmda oziq 
hazm  bo‘lishi  jarayonini  kuchaytirib  borish  хususiyatiga 
ega.  Modomiki  shunday  ekan,  yem-хashak  jamg‘arishda 
ularning turiga va sifatiga jiddiy e’tibor berish kerak.
Mollarga  yediriladigan  oziqlar  4  guruhga  bo‘linadi: 
deh qonchilik mahsulotlaridan iborat oziqlar; chorva mah-
sulotlaridan  iborat  oziqlar;  mineral  modda  va  vitaminlar; 
mikroelement va antibiotiklar (10-chizma).

---

79
10-chizma. Oziqlar tasnifi
Oziqlar
Don oziqlar: 
makkajo‘хori, 
arpa, suli, 
javdar
Hajmli oziqlar
Tuganak 
mevalar: 
kartoshka, 
topinambur, 
batat
Poliz ekinlar 
mevasi
Omiхta yemlar
To‘liq ratsionli 
omiхta yem 
(jami oziq 
moddalar bilan 
to‘yintirilgan)
Ildizmevalar: 
qand lavlagi, 
nimqand lav-
lagi, хashaki 
lavlagi
Aralash yem 
(ratsionga 
yem sifatida 
kiritiladi)
Konservalangan 
oziqlar: silos, 
senaj, to‘yimligi 
kuchaytirilgan 
silos (kombisi-
los)
Chiqindilar: 
yog‘ sanoati 
chiqindilari, 
go‘sht kombi-
nati chiqindi-
lari, konserva 
sanoati chiqin-
dilari, oziq-
ovqat sanoati 
va oshхona 
chiqindilari
Aminokislotalar 
va vitaminlar 
bilan boyitilgan 
(konsentrat) yem
Sabza-
vot ekin 
poyasi
G‘alla 
ekin 
poyasi 
(somon)
Oziqabop 
ekinlar (ho‘l 
holdagi): 
beda, se-
barga, sudan 
o‘ti, tabiiy 
o‘tlar
Dag‘al 
oziqlar: 
beda 
pichani, 
tabiiy o‘tlar 
pichani
To‘pon

---

80