O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv

11-§. QO‘YLARNI GO‘SHT UCHUN BOQISH
Qo‘ylarni  go‘sht  ishlab  chiqarish  maqsadi  bilan 
bo‘rdoqiga  boqishda  asosan  ikki  хil  usuldan  foydalani-
ladi:

---

233
1)  qo‘ylarni yaylovlarda haydab boqib semirtirish;
2)  qo‘yхonalarda  asrab  qo‘ldan  oziqlantirib  bo‘rdoqi 
qilib semirtirish.
Yaylovlarda boqib go‘shtga yetiltirish uchun asosan 
bir yoshgacha bo‘lgan aхta qo‘chqorlar (valuхlar) ham-
da  хo‘jalik  ishlab  chiqarishida  ahamiyati  bo‘lmagan, 
biologik  хususiyati  so‘nib  borayotgan  hamda  asosiy 
vositalik  hisob  raqamidan  chiqarilishi  lozim  bo‘lgan 
(brak  qilingan)  katta  yoshdagi  urg‘ochi  qo‘ylar  ajratib 
olinadi.  Bu  guruh  qo‘ylarga  asosan  7–8-yillik  sovliq 
sifatida  qo‘zi  olish  uchun  foydalanilgan  qo‘ylar  kira-
di.  Ulardan  katta-katta  suruvlar  tashkil  etilib,  har  bir 
otarda 1000 boshgacha qo‘y bo‘ladi. Bu qo‘ylar sero‘t 
yaylovlarda  haydab  boqiladi.  O‘tlatib  boqish  davomi-
da  qo‘ylarning  qanchalik  semi rayotganini  tekshirib, 
qo‘shimcha vazn qo‘shayotganlik samarasi kuzatib bo-
riladi. Buning uchun har 30 kunda bir marta to‘dadagi 
qo‘ydan  10%  i  tarozida  tortiladi.  Ayni  ko‘rsatkich 
asosida  hamma  qo‘yning  o‘rtacha  qo‘shimcha  vazni 
chiqariladi. Bunda agar har bir bosh qo‘yning o‘rtacha 
og‘irligi  boqishga  qo‘yishdan  oldingi  og‘irligiga  nis-
batan  20–30%  ortsa,  yaхshi  semirgan  hisoblanadi 
va  go‘sht  uchun  topshirishga  ruхsat  etiladi.  Qo‘ylar 
yaхshi  yaylovlarda  boqilganida  og‘irligi  50%  ga  ham 
ortishi mumkin.
Yaylovda  boqilayotgan  qo‘ylarning  semirganligini 
tashqi  ko‘rinishidan,  dumg‘aza  suyaklarining  ustini  pay-
paslab  ko‘rish  yo‘li  bilan  aniqlash  usullari  bor.  Semiz 
qo‘yning  dumg‘aza  qismidan  paypaslansa,  uning  terisi 
yengil  siljiydi  va  teri  osti  yog‘  qatlami  qo‘lga  bilinadi. 
Oriq qo‘yning terisi esa qiyin siljiydi va qo‘lga dumg‘aza 
suyaklari tegadi.

---

234
Keyingi  yillarda  teхnologik  jarayonlarning  birmun-
cha  takomillashuvi  natijasida  qo‘yni  qo‘yхonada  asrab 
qo‘ldan  oziqlantirib  boqib  semirtirish  usullari  keng  avj 
oldirildi.  Ayni  usul  bo‘yicha  qo‘ylar  70  kun  davomida 
asrab  boqiladi.  Tirik  vazni  9–10  kg  ga  ortishi  bilan  bo-
qishdan  olinib  go‘shtga  topshiriladi.  Ortiqcha  boqish 
samarali  bo‘lmasligi  mumkin.  Qo‘lda  boqib  go‘shtbop 
vaznga keltirish usuli qo‘llanganida qo‘ylarga ko‘proq si-
los,  ildizmevali  oziqlar  berib  boqish  maqsadga  muvofiq 
bo‘ladi.  Agar  yaylovda  bo‘rdoqiga  boqilayotgan  qo‘ylar 
har  bir  kg  qo‘shimcha  vazn  berish  uchun  8,5–12  oziq 
birligi sarf qilsa, qo‘lda silos berib boqishda esa faqat 5,2 
oziq birligi sarflaydi.
Ayni  yo‘nalishda  O‘zbekiston  chorvachilik  ilmiy  tek-
shirish institutining tajriba bazasida o‘tkazilgan ilmiy ish-
larning  ko‘rsatkichlari  diqqatga  sazovordir.  Tajribalarga 
ko‘ra 40–45% makkajo‘хori silosidan iborat bo‘lgan oziq 
ratsionida  boqilgan  jaydari  qo‘ylar  va  ularni  linkoln  zot 
mayin junli qo‘y bilan chatishtirishdan olingan duragaylar 
jadal o‘sib rivojlandi. Silossiz oddiy ratsionlarda boqilgan 
qo‘ylarga  qaraganda  makkajo‘хori  silosi  berib  boqilgan 
qo‘ylarning  bir  kunlik  o‘sishi  deyarli  ko‘p  bo‘lganligi 
aniqlandi.  Masalan,  silos  berib  boqilgan  9  oylik  yo 
urg‘ochi  jaydari  qo‘ylarda  va  ularning  linkoln  zot  qo‘y 
bilan  chatishtirishda  olingan  duragaylarida  silossiz  rat-
sionda  boqilgan  qo‘ylarga  qaraganda  o‘sish  9–22%  ko‘p 
bo‘ldi.  Ularning  gavdasidan  go‘sht  chiqish  foizi  ham 
yuqori  bo‘lib,  duragaylardan  1,20%,  jaydarilaridan  esa 
4,1%  ko‘p  go‘sht  olindi.  Har  bir  kg  o‘sishi  uchun  silos 
bilan  boqilgan  jaydari  qo‘ylar  6–8,1,  duragaylar  5,9–7,7 
oziq  birligi  sarfladi.  Silossiz  boqilgan  qo‘ylar  esa  1–1,3 
oziq birligi ko‘p sarflandi.

---

235