O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Og’irligi va zo’rqishliligi
.
U o’z navbatida operativ va emosional 
bo’ladi. Operativ og’irligi - bajarilayotgan ishning murakkabligi, 
ma’lumotlarning ko’pligi. Emosional og’irligi-markaziy nerv 
sistemasining energetik ta’minoti holati bilan xarakterlanadi. 
Mehnatning og’irligi operatorning ishni bajarishdagi ishlab chiqarish 
sharoiti, fizik va psixologik yuklanishlar ta’sirida kelib chiqadigan 
organizmning zo’riqishlaridir. Ish xarakterini og’irligi toifasiga 
qarab, ish haqi differensial belgilanadi. 
10-rasm. Operator holatining turlari 
11-rasm. Operator holatini nazorat turlari 
 

---

75 
Nutq signallari operatorning emosional va fiziolagik holatini 
ifodalaydi. Nutq dinamikasi, energetik aspektlari, chastota oraligi, 
vaqti va boshqalar operator holatiga baho berish uchun asos bo’ladi. 
Operatorning turli funksiоnаl holatidagi qator psixofiziolgik 
ko’rsatgichlarning sifat o’zgarishlari qatori 9-jadvalda keltirilgan. Bu 
еrda quyidagi qisqartirishlar qabul kilingan. 
10-jadval 
Insonning ish davomida fiziologik ko’rsatgichlarini miqdor 
o’zgarishlari 
Ko’rsatgichlar nomi 
Dastlabki miqdoridan farqi 
Kuchsiz 
O’rta 
YUqori 
Yurak 
pulsi 
chastotasi 
ortishi 1 min/urishi 
4 - 16 
17 - 18 
28< 
Aritmiyaning 
paydo 
bulishi 
Yo’q 
Yo’q 
Bor 
Arterial bosimni o’zgarishi 
Yuqorigi 
15 gacha 
15-30 
30< 
Pastgi 
10 gacha 
10-15 
15< 
Nafas olish chastotasining 
o’zgarishi 1minutda/urishi 
12-18 
18-30 
30< 
Nafas chiqarish fazasini 
nafas 
olish 
fazasiga 
nisbatan qisqarishi
20gacha 
Sezilarli 
Kuzga 
tashlanuvchi 
Barmoqlarni 
statik 
chidamliligini 
pasayishi, 
% 
fizik 
zo’riqish 
infarmatsion zo’riqish 
15gacha 
20 - 40 
40< 
Reaksiya 
vaqtining 
variasiya 
koeffisientini 
o’zgarishi 
8gacha 
15 - 40 
8 - 16 
30< 
16<