O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Ish joyi hajmi. 
Ish joyi - bu ish harakatining bir joydan boshqa 
joyga ko’chirmasdan, muqarrar еrda bajariladigan o’rnidir(yoki 
boshqacha qilib aytganda, tananing holatini o’zgarmasdan tutish). 
Ular oxirgi va optimal (normal, funksiоnаl) urinish nuqtasi va 
ushlovga bo’linadi. Ushlashning oxirgi hajmi (urinish nuqtasi) qo’l 
harakati uchun-bu panja predmetini ushlash mumkin bo’lgan joylar
nuqtasidir. 
Urinish nuqtasining oxirgi hajmi еtib bo’ladigan joy chеgаrasiga 
teng hisoblanadi. Ish joyining optimal hajmi (normal va funksiоnаl), 
ish joyining boshqa qismi bilan ya’ni, qo’layroq bo’lgan ish-harakat 
joyi bilan mos tushishi zarur.
Erishilgan chеgаra, еlka bo’g’inlarining balandligida aniq 
akromial nuqtalari koordinat tizimini aniqlaydi (15-rasm).
15-rasm. Qo’l еtish chеgаralarini aniqlash o’lchov tizimi:1-
akrominal nuqtalar; 2-frontal tekislik; 3-transversal tekislik; 4-
sagital tekislik
. 

---

90 
Ish 
o’rinlarini joylashtirishda eng yaxshi mukammal 
yondoshuvlardan biri-EHM da amalga oshiriladigan modellardan 
foydalanish bilan bog’liqdir. 
Oyoq uchun joy.
Ish jarаyonida oyoqning qulay o’rnashuvi 
uchun muayyan joylar talab etiladi. Bunday olib qaraganda, bu 
ikkinchi darajali masala bo’lib ko’rinadi, ammo u mehnat 
unumdorligi va sifatiga ta’sir ko’rsatadi. O’tirib ishlash jarаyonida, 
masofa еtarli bo’lmagani uchun, oyoqning noqo’lay holati, qo’lning
aniq harakatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. 
Oyoq o’rnashuvi uchun joyning balandligi
U birinchi navbatda, 
o’rindiqning balandlik o’lchovidan, sonning yo’g’onligi va ma’lum 
qo’shimcha 
X
dan tashkil topgan. 
Х
qancha ko’p bo’lsa, o’tirish 
shuncha oson bo’ladi (
X 
qiymatini o’sishi chеgаralanadi, biroq ish 
joyining yuzasi balandligi ham hisobga olinadi). 
Х
=0 da son ish 
joyining yuza sirtiga (stol) uriladi. Bunday o’tirish juda ham 
noqo’lay. 
Х
o’lchovining eng yaxshi varianti, shunday bo’lish kerakki, 
oyoqlarni bir-biriga chalishtirish imkoniyati bo’lishi zarur. Bu-
X 
ning 
minimal hajmida 150 mm teng holda bo’lishi ham mumkin. 
Oyoqlar joylashuvining chuqurligi. 
Oyoqlarni o’rnashuv 
chuqurlik masofasining hajmini
 
yang yaxshi o’lchovi 650 mm ni 
tashkil etadi. Biroq, ba’zi hollarda chuqurlikda oyoqlar 
o’rnashuvining zaruriyati tufayli qiya 300 mm balandlik darajasidan 
kamayib ketadi. 
Oyoqni o’rnashuvida masofa kenligi. 
YOn tomondan oyoq-qo’l 
pastki 
qismining 
erkin 
harakatlantirish 
zaruriyati 
oyoqni 
o’rnashuvining kenligini 500 mm dan oshiqroq tarzda 
tashkillashtirishni talab etadi. 400 mm dan kam bo’lgan kenglik 
masofasi juda ham noqo’lay bo’lib, bunday ish joylarida 
o’rnashmaslik kerak.
Ba’zida texnik sabablarga ko’ra, bu ma’qul variant bo’lmasa 
ham, oyoq o’rnashuvidagi joyga ustun va shpangout o’rnatish kerak. 
Bunday holatda bu ustunlar joylashuvini o’tiruvchidan maksimal 
tarzda uzoqroq joylashtirish talab etiladi. Ustunning chap va o’ng 
tomonida 300 mm dan kam bo’lmagan bo’sh joy qolishi kerak.

---

91 
Tana holati. 
Tana boshqaruv organlarining joylashuvida umum 
ergonomik talablarni, davlat standartlarini, bundan tashqari, har xil 
ish o’rinlari nuqtalarida ishlovchilarning kuch imkoniyatlari va 
maqbul harakat yo’nalishini hisobga olish zarur.