O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

10.4. Elektr himoya vositalari 
Elektr - uskunalar bilan ishlaydigan ishchilarni elektr 
jarohatlanishdan, elektr yoyi va elektrmagnit maydonlaridan 
himoyalash uchun elektr himoya vositalari (EHV) qo’llaniladi. 
EHV qo’lda va avtomobilda eltib yuruvchi buyumlar mavjud. 
Himoyalovchi vositalar shartli ravishda uch turga bo’linadi: 
izolyatsiyalovchi, to’suvchi va yordamchi. 
Insonni elektr kuchlanish ostida bo’lgan elektr uskunalarini 
qismlaridan va yerdan izolyatsiyalash uchun xizmat qiladigan 
vositalar-izolyatsiyalovchi vositalar deb ataladi. Unga quyidagi 
buyumlar kiradi: izolyatsiyalovchi va o’lchovchi shtangalar; 
vaqtincha yerga ulash qurilmalari; izolyatsiyalovchi va elektr o’lchov 
qisqichlar; 
kuchlanish 
ko’rsatkichlari; 
monter 
asboblarini 
izolyatsiyalangan dastalar; dielektrik qo’lqoplar; etiklar va kalishlar; 
rezinali gilamchalar va poyandozlar; izolyatsiyalangan narvonlar. 
Izolyatsiyalovchi EHV ikki xilga bo’linadi: asosiy va yordamchi. 
Kuchlanishga ishonchli bardosh beradigan va ular yordamida tok 
o’tkazuvchi qismlarga tegishiga ruhsat beradigan vositalar asosiy 
vositalar deb ataladi. Ishchilarni havfsizligini ta’minlab bera 
olmaydigan va qo’shimcha bo’lib asosiy EHV bilan birgalikda 
qo’llaniladigan vositalar-qo’shimcha vositalar deb ataladi. 

---

243 
To’siqli himoya vositalar deb, vaqtincha tok o’tkazuvchi 
qismlarni to’sish uchun qo’llaniladigan vositalarga aytiladi. Bunga 
olib yuruvchi to’siqlar (sharmalar, qo’lqoplar, qafaslar) hamda 
vaqtinchalik yerga ulash qurilmalariga aytiladi. Ularga shartli 
ravishda ogohlantiruvchi plakatlar ham kiradi. Insonni yeqilib 
tushishini 
oldini 
olish 
uchun 
(himoyalovchi 
belbog’lar, 
ogohlantiruvchi arqonlar) va tepaga ko’tarilish uchun (narvonlar, 
tirnoqchalar) hamda yorug’lik, issiqlik, mehanika va kimyoviy 
ta’sirlaridan himoyalanish uchun shahsiy himoya vositalari 
(ko’zoynak, protivogaz, mahsus kiyimlar va shunga o’xshash turli 
buyumlar) qo’llanib kelinadi.