O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o `zbekiston respublikasi qishloq xo`jaligi vazirligi

4-Amaliy mashg‘ulot
Chorvachilik ferma va komplekslarining umumiy tuzilishi, ularning bosh rejasini o‘rganish.
1. Ishning maqsadi: Chorvachilik ferma va komplekslarining umumiy tuzilishi, ularning bosh rejasini tayyorlash bo’yicha ko’nikmalar berish.
2. Kerakli jihozlar: Chorvachilik ferma va komplekslarining umumiy tuzilishi, ularning bosh rejasini ko’rgazmali qurollar, o’quv filmlari.
3.Ishni bajarish tartibi:
Qora mollar uchun ferma bosh rejasini loyihalash
Berilgan:1. Mollar bosh soni: Sog’in sigirlar-200, g’unajinlar-40, bir yoshdan kichik buzoqlar (o’rtacha-7-8 oylik)-100, bir yoshdan katta buzoqlar(16-17 oylik) 60.
1-jadval
Fermada poda tarkibi

№	Mollar turlari	Poda tarkibi
		%	bosh
1 2 3 4	Sog’in sigirlar G’unojinlar Bir yoshdan katta buzoqlar Bir yoshdan kichik buzoqlar	50 10 15 25	200 40 60 100

Ozuqa saqlagichlar o’rtacha kesimlari

Eslatma: a) ildiz-mevali ozuqalar g’aramlari kengligi 1-4 m qabul qilinadi va tabiiy qiyalik burchagiga bog’liq bo’ladi.
b) dag’al ozuqalarni g’aramning kengligi 4-12 m qabul qilinadi, balandligi 4,5-6 m.
v) silos Chuqur chalari kengligi 4 – 20 m qabul qilinadi.
4. Yo’llar kengligi – 5 m.
5. Xonalardan yo’llargacha bo’lgan masofa – 15 m.
6. Bir bosh sigir uchun ozuqalarning yillik sarflanish o’rtacha me’yori: silos – 13 t, ildiz-mevali ozuqalar – 1 t, dag’al ozuqalar – 1,5 t.
7. Ozuqalarning hajmiy og’irligi:
(g’aramda); ;
8. 1: 500 yoki 1: 1000 masshtab olinadi.
yechimi
1.Vatman varag’i (A-4) uzun tomonini gorizontal joylashtiring. O’ng va pastki tomonlaridan 100 mm chekinib gorizontal va vertikal chiziqlar o’tkazamiz, u chiziqlar fermaning ichki bildiradi. Shu chiziqlardan xonalar va ozuqa saqlagichlar va boshqa kerakli o’lchamlarni o’lchab olinadi.
2.Xona ichidagi me’yoriga asoslanib (6.7-7.5 m² bir sigir uchun) 200 bosh sigir uchun 200 bosh sigirga mo’ljallangan 1 molxona qabul qilamiz. Kengligi V=21m, uzunligi L= 72 mahsus (tipovoy) loyiha 801-291 s.
3.O’tkazilgan gorizontal chiziqdan 15 m chekinib, shu chiziqqa parallel chiziq o’tkazamiz, bu chiziq molxonaning yon devorlarining joylashish joyini bildiradi. Bu chiziqni a-v har flari bilan belgilasa bo’ladi.
4.a-v chizig’ida sigirxona uzunligi L=72m qo’shib parallel chiziq o’tkazamiz va bu chiziqni a`-v` har flari bilan belgilaymiz.
5.Vertikal chiziqdan (o’ng devor) 5m chekinib a-v va a`-v` tutashtirib punktir chiziq o’tkazamiz. Bu chiziq birinchi (o’ng) sigirxona yayratish maydonchasi bir chegarasini bildiradi.
6.Birinchi sigirxona yayratish maydonchasi (G’) maydonini topamiz:
,
bu yerda f – bir mol uchun yayratish maydonchasi me’yori (qabul qilamiz fq20 m²);
n – mollar soni
m²
200 joyga mo’ljallangan sigirxona uchun yayratish maydonchasi kengligi qo’yidagicha topiladi:
m.
a-v va a`-v` chiziqlari bo’yicha V_Ya o’lchamida 2 ta shtrix chiziq o’tkazamiz va molxona konturini chizamiz. Molxona chap tomonidan sutxona uchun xona joylashadi.
7. Yosh buzoqlar va 24 joy, 40 bosh g’unojin, 100 bosh bir yoshdan kichik va 60 bosh bir yoshdan katta buzoqlar (mollarning bosh soni keltirilgan) uchun uzunligi L= 72 m, kengligi V=21m bo’lgan 1 xona qabul qilamiz.
Buzoqxona uchun yayratish maydonchasi maydoni.

bu yerda, - bir buzoq uchun yayratish maydonchasida maydon me’yori;
- , buzoqlar soni;
F=15 m²- bir g’unojin uchun yayratish maydonchasida maydon me’yori;
N_g’ – g’unojinlar soni;
F_{kb =} 8 m² – bir bosh bir yoshdan katta buzoqlar uchun yayratish maydonchasida maydon me’yori;
N_kb – bir yoshdan katta buzoqlar soni.
Yayratish maydonchasi kengligi:
Oziqlantirish frontini hisobga olgan holda (0,4 – 0,7 m bir bosh uchun) yayratish maydonchasini xona ikki tomonidan joylashtiramiz.

8. 
   Xonalardan 15 m yuqorida punktir chiziqlar bilan ferma markaziy yo’li markazini belgilaymiz.
   
9. 
   CHorvadorlar uyini fermaga kirish joyiga joylashtiramiz.
   
10. 
    Ozuqa sexini sigirxonalar oralig’ida 30 m masofada joylashtiramiz.
    
11. 
    Markaziy yo’ldan (gorizontal punkter chiziq) 50 – 55 m masofada fermaning chegarasini belgilaymiz.
    
12. 
    Fermaning o’ng burchagiga sun’iy qochirish punkti, buqalar yayratish maydonchasini joylashtiramiz.
    
13. 
    Shu yerda suv minorasini nasos stantsiyasi bilan joylash-tiramiz.
    
14. 
    Ozuqa saqlagichlar hisobi.
    

Dag’al ozuqalar uchun: - kerakli yillik jamg’arma.
Ozuqa hajmi: ,
bu yerda q0,25 t/m³ – g’aramdagi dag’al ozuqalar xajmiy og’irligi.
Pichan g’arami ko’ndalang kesim yuzasi (topshiriq bo’yicha hisoblanganda) G’q24,6 m².
G’aram umumiy uzunligi.
50 m uzunligi bo’lgan 1 g’aram qabul qilamiz.
Ildiz – mevali ozuqalar uchun:
- kerakli yillik jamg’arma.
G’aram qirqim yuzasi G’q2,8 m².
- ildiz-mevali ozuqalar g’arami uzunligi.
Bir g’aram uzunligini qabul qilamiz.
Unda g’aram soni dona.
Xuddi Shunday hisoblashni silos uchun bajaramiz:


G’=40 m² – topshiriq bo’yicha. .
Chuqur uzunligi qabul qilamiz, unda Chuqur lar soni
N=100/50=2 dona.
Bosh rejani loyihalashni yakunlovchi etaplari [1-chizma]:

1. 
   Kerakli razmerlarni qo’yish.
   
2. 
   Qutblarni (yorug’lik tomonlari), (sharq-g’arb, shimol-janub) shamolning yo’nalishini belgilash.
   

Gabarit o’lchamlari bo’yicha ferma qurilishi uchun ajratilgan maydon aniqlanadi va bir sigir uchun me’yorlangan maydon bo’yicha tekshiriladi.

1-rasm. 400 boshli mollarga mo’ljallangan ferma bosh loyixasi: 1-200 boshga mo’ljallangan sigirxona, 2-buzoqxona tug’uruqxonasi bilan; 3-40 bosh katta buzoqlar uchun xona, 4- yayratish maydonchalari; 5-sut qayta ishlash joyi; 6-ozuqa tarqatish yo’llari; 7-go’nglarni chiqarish yo’llari; 8-ozuqa sexi; 9-suv minorasi; 10-chorvadorlar uyi; 11-suniy qochirish joyi; 12-ildiz mevali ozuqalarni saqlagichlar; 13-silos va senaj Chuqur lari; 14-pichan jamg’arma g’aramlari; 15-suv xavzasi; 16-xojat xona.