O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti madaniyatshunoslik fanidan ma’ruza matni tuzuvchi: f f. n dos

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOShKENT DAVLAT PEDAGOGIKA
UNIVERSITETI
MADANIYATShUNOSLIK FANIDAN
MA’RUZA MATNI
Tuzuvchi: f.f.n. dos, H.A. Axmedov
TOShKENT - 2021
MADANIYaTShUNOSLIK FANIDAN MA’RUZA MATNI

---

1-MAVZU. “Madaniyatshunoslik” fanining predmeti, ob’ekti, nazariy masalalari va taraqqiyot
qonuniyatlari.
Mavzu rejasi:
1. “Madaniyatshunoslik” fanining predmeti, ob’ekti va vazifalari.
2. Madaniyat tushunchasi. Madaniyatning tarkibiy qismlari, asosiy qonuniyatlari.
3. Madaniyatning inson va jamiyat hayotidagi o‘rni.
4. Madaiyatshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqadorligi.
Madaniyatshunoslik jamiyat madaniy taraqqiyotining umumiy qonuniyatlarini o‘rganuvchi fanb
o‘lib, insoniyat yaratgan barcha madaniy bilimlar va qadriyatlaruning manbai bo‘lib xizmat qiladi.
Madaniyatshunos fanining asosiy vazifasi insonning oila, tabiat va jamiyat bilan hamkorlikdagi
faoliyatini hamda kishilarning ma’naviy va ma’rifiy faoliyatlariga oid barcha jarayonlarni tadqiq
qilishdan iboratdir. Uning tadqiqot manbai bo‘lib:
• 
insoniyat tomonidan yaratilgan san’at turlari;
• 
kishilarning o‘zaro muomala vositasi bo‘lgan til;
• 
jamiyat boyligi va mezoni bo‘lmish bilim;
• 
ijtimoiy munosabatlar va ijtimoiy tashkilotlar;
• 
jamiyatda sodir bo‘luvchi demografik va etnik jarayonlar xizmat qiladi.
Madaniyatshunoslik umumnazariy fan hisoblanib, uning o‘ziga xususiyati – insonning madaniy
hayoti jarayonini tartibli tizimga solishdan iboratdir. Bundan tashqari, madaniyatshunoslik fani
gumanitar bilimlarni o‘zida mujassamlashtirganligi tufayli bilishning murakkab ob’ekti ham
hisoblanadi.
Madaniyat 
– bu insonlarning ijodiy faoliyati tufayli yaratilgan moddiy va ma’naviy boyliklar
majmuini ifodalashdan tashqari, o‘zida jamiyatning taraqqiyot darajasini ham aks etdiradi, ya’ni
jamiyatdagi bilim, mezon va qadriyatlarning yig‘indisi madaniyatda gavdalanadi. Madaniyatni
o‘rganishda ob’ektiv qonuniyatlar, hodisalardagi o‘zaro bog‘liqlik haqidagi an’anaviy tasavvurlardan
ham foydalanish mumkin. Madaniyatga sistemali yondashuv, uning bir-biriga ta’sir etuvchi turli
sohalarining o‘ziga xos xususiyatlarini yaxlit tasavvur qilish imkoniyatini beradi. Madaniyatga
sistemali yondashuv tadqiqotning juda ko‘p uslublaridan foydalanish asosida kishilarning hayot
faoliyatlarini atroflicha va xolisona o‘rganish imkonini beradi. Bu ayrim uslublar bilan olingan
natijalarni boshqalariga qarama-qarshi qo‘ymasdan va mutlaqlashtirmasdan xulosa chiqarishga asos
bo‘ladi.
Tadqiqotlar jarayonida madaniyat sohalari, madaniyat institutlari tashkil topib, ular aniq tuzilma
va vazifalarga ega bo‘lgan holda ijtimoiy munosabatlar tamoyili, kommunikatsiya, madaniy
namunalarni tashkil qilgan madaniyat tizimini shakllantiradilar.
Madaniyatshunoslik fanining quyidagi bo‘limlari mavjud: