O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

 
5.
 
Suhbat metodi 
erkin,
 
nutqiy munosabat tufayli olingan kishi psixik
 
faoliyatining xulosasini tekshirish demakdir. Bu metod yordamida inson 
psixikasini o‘rganishda suhbatning maqsadi va vazifasi belgilanadi, uning obtekti 
va sub’ekti tanlanadi, yakka shaxslar, guruh va jamoa bilan o‘tkazish 
rejalashtiriladi, o‘rganilayotgan narsa bilan uzviy bog‘liq savol-javob tartibi 
tayyorlanadi. Suhbatning bosh maqsadi muayyan bir vaziyat yoki muammoni hal 
qilish jarayonida inson psixikasidagi o‘zgarishlarni o‘rganishdir. Suhbat orqali 
turli yoshdagi odamlarning tafakkuri, aql-zakovati, xulq-atvori, qiziqishi, bilim 
saviyasi, e’tiqodi, dunyoqarashi, irodasi to‘g‘risida ma’lumotlar olinadi. 
 
 
6.
 
Test metodi.
Test - inglizcha «sinash», 
«tekshirish»
degan ma’noni 
anglatadi, Shaxsning aqliy o‘sishini, qobiliyatini, irodaviy sifatlari va boshqa 
psixik xususiyatlarini tekshirishda qo‘llaniladigan qisqa standart masala, topshiriq, 
misol yoki jumboqlar test deb ataladi. Test, ayniqsa, odamning qanday kasb 
egallashi mumkinligini, kasbga yaroqliligi yoki yaroqsizligini, iste’dodlilar va aqli 
zaiflarni aniqlashda, kishilarni saralashda keng qo‘llaniladi. Test metodining 
qimmati tajribaning ilmiylik darajasiga, tekshiruvchining mahoratiga va 
qiziqishiga, to‘plangan ma’lumotlarning ob’ektivligi va ularni ilmiy taxlil qila 
bilishiga bog‘liqdir.
 
1905 yil fransuz psixologlari A.Bine va A.Simonlar insonning aqliy o‘sish va 
iste’dod darajalarini o‘lchash imkoniyati borligi g‘oyasini olg‘a surganidan keyin 
psixologiyada test metodi qo‘llanila boshlandi. 
Hozirgi zamon nodir testlar qatoriga psixologlardan Rorshax, Rozensveyg, Kettel, 
Veksler, Ayzenk, Anastazi, Raven va boshqalar ijodining namunalarini kiritish 

---

21 
mumkin. Eng keng tarqalgan testlar qatoriga muvafaqqiyatga erishish testlari, 
intellekt testlari (aqliy rivojlanish darajasini o‘lchashga mo‘ljallangan), shaxs 
testlari (inson irodasi, emotsiyasi, qiziqishi, motivatsiyasi va xulqini baholashga 
yo‘naltirilgan diagnostik usullardan iboratdir), shaxs «loyihasi» (proektiv) testlari 
(savollarga bitta aniq javob berish talab qilinadi, javoblarni tahlil qilib, shaxs 
xususiyatining «loyihasi» ishlab chiqiladi) kiradi.