O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

ustanovkalar darajasi: 
oddiy ustanovkalar- uy sharoitida xatti-harakatni tartibga soluvchi; 
ijtimoiy ustanovkalar- insonning hayotning asosiy sohalariga (kasb-hunar, ijtimoiy 
faoliyat, sevimli mashg‘ulotlar va boshqalar) munosabatini aks ettiruvchi asosiy 
ijtimoiy munosabatlar.); 
instrumental funksiya (shaxsni ushbu ijtimoiy muhitning me’yorlari va qadriyatlari 
tizimiga kiritish). 
Ustanovka uch ierarxik darajadagi faoliyatni tartibga soladi: 
semantik-munosabatlar umumlashtirilgan bo‘lib, shaxsning shaxs uchun shaxsiy 
ahamiyatga ega bo‘lgan narsalarga munosabatini aniqlaydi; 
maqsadli- faoliyatning nisbatan barqaror xususiyatini aniqlaydi va muayyan 
harakatlar va shaxsning boshlangan ishini oxiriga yetkazish istagi bilan bog‘liq; 
operatsion ustanovka xuddi shunday vaziyatda sub’ektning o‘tmishdagi tajribasi, 
yetarli va samarali xatti-harakatlarning imkoniyatlarini prognoz qilish va muayyan 
vaziyatda qaror qabul qilish asosida vaziyatni idrok etish va talqin qilishga yordam 
beradi. 
J. Godfrua tomonidan ijtimoiy ustanovkalarni shakllantirish bosqichlari 
quyidagicha : 
12 yoshgacha ustanovkaning shakllanishi ota-ona modellariga mos keladi; 
12-dan 20-yoshgacha ustanovka ijtimoiy rollarning assimilyatsiyasi bilan bog‘liq 
bo‘lgan yanada aniq shaklga ega bo‘ladi; 
20 dan 30 yoshgacha-ijtimoiy munosabatlarning kristallanishi, ularning asosida 
e’tiqod tizimini shakllantirishda; 
30 yoshdan boshlab-ustanovkalar sezilarli barqarorlik, qat’iylik, o‘zgarishsiz 
prinspga asoslanadi. 
Ustanovka munosabatlardagi o‘zgarish orqali yanada muvaffaqiyatli o‘zgarib 
turadi
Mavzu bo‘yicha test topshiriqlar 
1. Shaxs tiplarini ta’riflagan olimni ko‘rsating. 
a) D.N.Uznadze 
b) E.Shpranger 
s) A.Maslou 
d) Z.Freyd 
2. Ijtimoiy ustanovka-..........................................................? 
a) Ijtimoiy ustanovka - insonning munosabati va xatti-harakatlarini tartibga 
soluvchi avvalgi tajribaga asoslangan ongning muayyan holati. 
b) Ijtimoiy ustanovka- attityudning yig‘indisidan iborat xarakatlardir 

---

225 
s) Ijtimoiy ustanovka- insonlarning tajribalarini va qadriyatlarini tartibga soluvchi 
ijtimoiy xulq atvor me’yorlarining ongli faoliyati 
d) Ijtimoiy ustanovka- jamiyatning me’yorlari va ularning faoliyatini nazorat 
qiluvchi qadriyatdir. 
3.
 
J. Godfrua tomonidan ijtimoiy ustanovkalarni shakllantirish nechta bosqichdan 
iborat? 
a) 3bosqichdan iborat 
b) 2 bosqichdan iborat 
s) 4 bosqichdan iborat 
d) 5 bosqichdan iborat 
4. Ijtimoiy status-bu......................... 
a) Ijtimoiy guruhlar yordamida insonning harakatlari orqali erishgan lavozimi va 
jamiyatdagi o‘rni 
b) Insonlarning ijtimoiy xatti-harakatlar jismoniy va ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish 
bilan bog‘liq bo‘lgan xulq atvorlari yig‘indisi 
s) Munosabatlar umumlashtirilgan bo‘lib, shaxsning shaxs uchun shaxsiy 
ahamiyatga ega bo‘lgan narsalarga munosabatini aniqlaydi 
d) Shaxsning majburiyatlari, huquqlari va imtiyozlarini belgilaydigan shaxslararo 
munosabatlar tizimida egallagan pozitsiyasi