O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Shina qo`yishda quyidagilarga rioya qilinadi: 
1.
Shikastlangan joy holatini o`zgartirmasdan taxtakachlanadi 
2.
Ham shikastlangan joy, ham undan yuqorida va quyida joylashgan bo`g’imlar qo`shib 
taxtakachlanadi 
3.
Taxtakachlashdan oldin ham, keyin ham tananing shikastlangan qismidagi qon 
aylanishini tekshirish, shikastlangan qo`l yoki oyoq barmoqlarini tekshirish, ular 
ushlaganda iliq va tirnog’i yoni pushti rang bo`lishi lozim. Uvishgani to`g’risida shikoyat 
bo`lsa, bog’lam bo`shatiladi. 
4.
Taxtakachni shikastlangan joyning yuqorisidan hamda quyisidan mahkamlab qo`yish 
lozim. 
Ochiq siniqdan tashqari har qanday shikastlanishda muz qo`yiladi. Sovuq og’riqni 
kamaytirib, shishni pasaytiradi, chunki u qon tormirlarini toraytiradi. Odatda, sovuq narsa har 
soatda 15 minutdan qo`yiladi. Zarur bo`lgan hollarda shikastlanishdan keyingi dastlabki ikki 
kecha-kunduz davomida shunday qilinadi. 
Teri qoplamini mubofaza qilish uchun muz kompress bilan teri orasida doka yoki mato 
qatlami qo`yiladi. Muzni polietilen paketga solib hamda uni qo`llangan sochiqqa o`rab kompress 
qilish ham mumkin. Ochiq sinishda sovuq kompress qo`yilmaydi, chunki singan joyga bosim 
bilan ta'sir ko`rsatish og’riqni keltirib chiqaradi. Boylam va muskullar cho`zilganda, shish 
qaytgach (odatda, 2-3 kundan so`ng), shikastlangan qismga qon oqimini kuchaytirish uchun iliq 
kompress qo`yiladi. Shunda bitish jarayoni tezlashadi. 
Shikastlangan joyni ko`tarib qo`yish qon oqimini sekinlashtiradi, bu o`z navbatida 
shishni kamaytiradi.
Tos shikastlanganda birinchi yordam ko`rsatish 
Tos suyaklarining shikastlanishi - juda murakkab shikastlanish turi bo`lib, jabrlanuvchi 
oyog’ini harakatga keltirishga uringanida tos atrofida qattiq og’riq paydo bo`lishiga qarab 
bunday shikastlanish ro`y berganini taxmin qilish mumkin. Odatda, jabrlanuvchi shok holatida 
bo`ladi, salgina harakat ham og’riqni kuchaytirishi hamda singan parchalar siljishiga, tomirlar va 
ichki a'zolar zararlanishiga olib keladi. Tos suyaklari singani gumon qilinganda yoki singanida 
jabrlanuvchi qattiq zambilga yoki taxtaga yotqiziladi. Bosh va umurtqa pog’onasi 
shikastlangandagi kabi harakat qilinadi. Agar jabrlanuvchi xushdan ketgan bo`lsa, imkoni 
boricha uni sog’ yonboshiga yotqiziladi. 
Tos shikastlanishi tashqi jinsiy a'zolarga ham taalluqli bo`lishi mumkin. Jinsiy a'zolarning 
har qanaqa shikastlanishi haddan tashqari og’riqli bo`lib, jabrlanuvchini ham, yordam 
ko`rsatayotganlarni ham noqulay ahvolga solib qo`yadi.