О‘zbekiston Respublikasi Oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Maxsus sirtqi bо‘lim

30. O’zbеk xalkining ekologik madaniy mеrosi xakida nima bilasiz?
a) milliy kadriyatlarga amal kilish. b) xonadonlarni ozoda tutish, suvni asrash.
v) suvga axlat tashlamaslik, xasharlar uyushtirish. g) atrof-muxitni ozoda tutish, ko’chat ekish, obodonlashtirish. d) yukoridagi javoblarning xammasi to’gri.

Savol	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
Javob	c	b		b	b	c				d	b			a
Ball

21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
							v	b	d

3–topshiriq. Mavzular bо‘yicha keys-stadi texnologiyasi asosida topshiriqlar tо‘plamiga javob bering (Har bir keys topshirig’i uchun 2.5 ball belgilangan, jami 10 ball, talaba 2 ta keysni yechadi, 2 ta keysni o’zi tuzadi)
1-keys. Inson farovonligi va atrof-muhit
Keys bayoni. A DAVLAT – kichik, aholisi juda kо‘p, B davlat bilan hamkor bо‘lmagan, о‘zining aholisini oziq-ovqat bilan ta’minlash muammosini hal qilish bilan band. Yashash sharoiti va aholisining salomatligi yuqori darajada yomonlashib, о‘lim darajasi keskin oshib ketdi.
Keys tahlili. B DAVLAT – A davlatning bunday vaziyatlaridan tashvishlangan, rivojlangan boy davlat. Uning xalqi о‘z prezidentidan A davlatiga oziq-ovqat yordami berishni sо‘radi. V davlat prezidenti shuni tushunib yetdiki, agar u A davlatga mazkur yordamni kо‘rsatsa, u vaqtincha о‘z sharoitini yaxshilaydi. Keyinchalik esa, ya’ni oziq-ovqat tugagach, A davlat avvalgidan ham xavfliroq ocharchilik muammosi bilan tо‘qnash keladi.
Keys topshirig‘i. Agar siz V davlatning prezidenti bо‘lganingizda nochorlikda yashayotgan A davlatga oziq-ovqat berish masalasini qanday hal qilar edingiz?
Manba. A.N. Nig‘matov. va boshqalar. Barqaror rivojlanishning geoekologik jihatlari.-T.: 2006, 86-88-b, S.Mamashokirov., E.Usmonov. Barqaror taraqqiyotning ekologik xavfsizlik masalalari.-T: “Fan”, 2009, Ma’ruza matni.
Metodik kо‘rsatmalar. 1. Siz E.Xeminguenning “Ahloqiy narsalar – ulardan sо‘ng Sizlar о‘zlaringizni yaxshi his etgan narsalardir” degan fikrini eslang. 2. A davlatdagi mavjud muammolarni keltirib chiqargan tabiiy-ijtimoiy omillarni aniqlang. 3. A-davlatdagi ijobiy omillar (tabiiy va ijtimoiy resurslar)ni aniqlang va ulardan qanday samarali foydalanish yо‘llarini ishlab chiqing
Keysning yechimi :. Agar men V davlatning prezidenti bo`lganimda avvalo, qisman oziq-ovqat masalasida yordam ko`rsatardim. A davlat hududidagi bunday holatlarning sabablarini o`rganaman. Buning sababi, yerlarning yaxshi unumdor emasligi, ekologiyasining zararlanganligi, insonlarning dehqonchilik, chorvachilikdan ko`ra sanoat va boshqa sohalarda ishlayotganliklari sabab bo`lgab bo`lishi mumkin. Bu muammolarni bartaraf etish uchun A davlat bilan shartnoma tuzib, shart qo`yib, o`z davlatimdan fermachilik, tuproqshunoslik, biolog olimlardan eng yaxshi kadrlarimni jo`natib, A davlatda ham shunday kadrlar ko`paytirish, A davlat ekotizimini yaxshilash chora-tadbirlarini ko`raman. Ma`lum vaqt o`tgach, albatta A davlat ocharchiligi kamayadi, olimlarning tadqiqotlari ish bergach, o`simlik dunyosi, hayvonot dunyosi kengayib, ekologiya tozalanadi va bu albatta odamlar salomatligiga o`zining ijobiy ta`sirini ko`rsatadi.


2-keys. Biologik xilma-xillikni qanday saqlab qolish mumkin?
Keys bayoni. Kо‘p yillar mobaynida biologik omillar (resurslar)dan tо‘xtovsiz foydalanish ularning о‘z-о‘zini tiklash imkoniyatlaridan oshib ketdi. Oqibatda flora va faunaning tabiiy yashash muhiti yomonlashuviga, umumiy soni va turlar tarkibining keskin kamayib ketishiga olib keldi. Ma’lumotlarga kо‘ra, har kuni bir о‘simlik yoki hayvon turi yer yuzidan yо‘qolib bormoqda.
Keys tahlili. Biologik xilma-xillik – tirik organizmlarning genetik, tur va yashash muhiti jihatdan turli-tumanligidir. U uch mezonda aks etishi mumkin: 1. Genetik xilma-xillik – bir tur ichidagi genlarning xilma-xilligi. 2. Turlarning xilma-xilligi – bir hududdagi turlarning xilma-xilligi. 3. Ekotizimlar xilma-xilligi – biosfera doirasidagi organizmlar yashash sharoitlarining xilma-xilligi.