O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

16 Sikloforalar (3)
17 Foronoidlar (12)
18 Yelka oyoqlilar (280)
Qulfsizlar, Qulflilar,
19 Molluskalar (100000)
Monoplakoforalar, Chig'anoqsizlar, Sovutlilar, Kurak-
oyoqlilar, Qorinoyoqlilar Ikki pallalilar, Boshoyoqlilar.
20 Sipunkulidlar (250)
21 Exiuridlar (130)
22 Halqali chuvalchanglar (12000) Koptuklilar, Kamtuklilar, Zuluiklar
23 Pogonoforalar (100)
24 Beshog'izlilar
25 Imillab yuruvchilar (600)
26 Onixoforalar (75)
Dengiz bodringlari, Dengiz yulduzlari, Ilondumlilar,
Dengiz nilufarlari, Dengiz tipratikanlari.
27 Bo'g'imoyoqlilar
(1,5- 2 mln)
Qisqichbaqasimonlar, Laboyoqlilar, Ikkijuftoyoqlilar, 
Dengiz o'rgimchaklari, Symfillar, Pauropodlar, Hasharotlar
, O'rgimchaksimonlar , Merostomatalar
28 Qiljag'lilar (115)
29 Igna terililar (5000)
30 Chalaxordalilar (100)
Ichak bilan nafas oluvchilar, Qanot jabralilar.
31 Xordalilar (40000)
Appendikulariyalar, Assidiyalar, Qobiqlilar, Boshxordalilar, 
Tog'ayli baliqlar, Suyakli baliqlar, Suvda hamda quruqlikda
yashovchilar, Sudralib yuruvchilar, Qushlar, 
Sutemizuvchilar

---

o‘xshash bo‘lib, umumiy arealni egallaydi. Muayyan tur o‘zining morfologik, fiziologik, 
ekologik va irsiy xususiyatlari bilan boshqa turlardan farq qiladi. Bir turning individlari bir-biri 
bilan erkin chatishadi va ularning nasli serpusht bo‘ladi. 
Bir qancha belgilari bilan o‘zaro o‘xshash bo‘lgan turlar bitta urug‘ga, urug‘lar o‘z 
navbatida oilalarga, oilalar turkumlarga, turkumlar sinflarga, sinflar tiplarga birlashtiriladi. 
Chunonchi, barcha tiplar bitta hayvonot dunyosiga kiritiladi. Hayvonot dunyosi esa prokariotlar, 
zamburug‘lar va o‘simliklar dunyosi bilan birga organik olamini tashkil etadi. Hayvonot dunyosi 
bir hujayralilar va ko‘p hujayralilarga ajratiladi. Tiriklikning xilma-xilligi sistematikaga kenja 
tur, kenja avlod, katta avlod, kenja oila, katta oila, kenja turkum, kenja sinf, kenja tip, kenja 
dunyo kabi bir qancha oraliq taksonlarni kiritishni taqozo etadi.
Tiriklikning zamonaviy sistemasida hayvonot (Animalia) dunyosi parazoylar (Parazoa) 
va haqiqiy ko‘phyjayralilar (Eumetazoa, yoki Metazoa) kenja donyosiga ajratiladi.
Parazoylarning haqiqiy to‘qima va organlari bo‘lmaydi; hujayralarining ko‘pchiligi o‘z 
shakli va funksiyasini o‘zgartirib turadi. Bundan tashqari ularning ko‘pchilik hujayralari 
harakatchan bo‘ladi. Parazoylarga G‘ovaktanalilar tipi kiradi (
qarang:
jadval). 
Ilgarigi sistemada Bir hujayralilar Eng sodda hayvonlar (Protozoa) kenja dunyosi nomi 
bilan Hayvonot dunyosi tarkibiga kiritilgan. Biroq ular orasida heterotrof turlari bilan bir 
qatorda osimliklar singari fotosintez orqali oziqlanadigan hamda oraliq (o‘simlik va hayvonlar) 
belgilariga ega bo‘lgan turlari ham ko‘p uchraydi. Shu sababdan zamonaviy sistemada Eng 
sodda hayvonlarga Protistlar (Protista) dunyosining Protozoa kenja dunyosi sifatida qaraladi.
Hozirgi davrda "hayvon" tushunchasi taksonomik ma‘noda faqat ko‘phujayralilar bilan 
bog‘liq. Endilikda hayvonlar nomi muayyan belgi va xususiyatlar, xususan, oogameya, 
to‘qimali tuzilishga, kamida ikkita murtak varag‘iga, embrional rivojlanish davrida blastula va 
gastrula davrlariga ega bo‘lgan organiizmlar bilan bog‘liq. Ko‘pchilik hayvonlarning nerv va 
muskullari rivojlangan. G‘ovak tanalilar, plastinkalilar, mezozoylar va knidosporidalarda muskul 
va nervlarning bo‘lmasligi ikkilamchi xususiytga ega. Shuning bilan birga "hayvonlar‘ termini 
fanda keng ma‘noda taksonlarni ifodalash uchun emas, balki hayotiy formalarga nisbatan ham 
qo‘llaniladi. Bu ma‘noda hayvonlar harakatchan va heterotrof golozoy oziqlanish bilan 
organizmlardan iborat. Hozirgi davrda 1,6 milliondan ortiq, jumladan 133000 dan ortiq qazilma 
hayvonlar, 1,3 milliondan ortiq bo‘g‘imoyoqlilar, 118000 dan ortiq molluskalar, 42000 dan ortiq 
umurtqali hayvonlar turlari aniqlangan.
Quyida hayvonlarning yirik sistematik guruhlari: tiplar va sinflar boyicha asosiy 
ma‘lumotlar keltirilgan.