O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Gastrovaskulyar sistemasi.
Kvadrat shakldagi og‘iz teshigi soyaboni ostki qismi 
o‘rtasida maxsus poyacha ustida joylashgan (39-rasm). Og‘iz burchaklaridan xartumga o‘xshash 
yo‘g‘on o‘simtalar- 
og’iz bo’laklari
osilib turadi. Xartum oziqni tutish vazifasini bajaradi. 
Ildizog‘iz meduzalarning ko‘p burmali xartumi qo‘shilib o‘sgan; og‘iz o‘rnida mayda 
teshikchalar hosil bo‘ladi. Teshikchalar orqali meduza oshqozoniga mayda plankton organizmlar 
o‘tadi. Og‘iz teshigi qisqa endodermal halqum orqali oshqozonga ochiladi. Oshqozon chala 
to‘siqlar yordamida to‘rtta kameraga bo‘lingan. Kameralarda juda ko‘p bezli hujayralarga ega 
bo‘lgan gastral iplar joylashgan. Oziq bezlar ishlab chiqaradigan fermentlar ta‘sirida oshqozonda 
hazm bo‘la boshlaydi. Oziq zarralarini endodermadagi hazm hujayralari qamrab olib hazm 
qiladi. 
Meduzalar oshqozonidan 8 yoki 8 karra mikdorida radial naylar boshlanadi. Aureliya 
meduzasi oshqozonidan 16 ta nay boshlanadi. Naylardan 8 tasi shoxlangan bo‘lib, 4 tasi 
oshqozon bo‘lmalari qoq o‘rtasidan, 4 tasi oshqozon to‘siqlari ustidan boshlanadi. Shoxlangan 
naylar orasida 8 ta shoxlanmagan naylar bor. Barcha shoxlangan va shoxlanmagan naylar 
soyabon chetidagi halqa nay bilan tutashadi. Naylar oshqozon, og‘iz teshigi va halqum bilan 
birga gastrovaskulyar sistemani hosil qiladi. Bu sistema orqali kislorod va oziq moddalar 
meduza tanasiga tarqaladi; almashinuvi mahsulotlari chiqarib yuboriladi. Ko‘pchilik meduzalar 
har xil organizmlar, jumladan yirik plankton bilan oziqlanadi. Ildizog‘iz meduzalar ozig‘i juda 
mayda plankton hisoblanadi. Bu jihatdan ildizog‘iz meduzalarni g‘ovaktanlilarga o‘xshash 
filtrlovchi organizmlar deyish mumkin. 
Nerv hujayralari soyabon cheti boylab joylashgan nerv halqasini hosil qiladi. Nerv 
halqasi boylab har qaysi ropaliya yaqinida bittadan nerv tuguni joylashgan. Ropaliyalar 
qisqargan va shaklan o‘zgargan paypaslagichlardan iborat. Har bir ropaliyada bir nechta 
ko‘zchalar va bitta statotsist joylashgan. Ko‘zchalar har xil tuzilgan. Gidroid meduzalarnikiga 
o‘xshash sodda ko‘zchalar bilan birga birmuncha murakkablashgan pufakcha tipidagi ko‘zchalar 
ham bor. Ko‘zchalar odatda ko‘z chuqurchasini epiteliy ostiga cho‘kishi natijasida hosil bo‘ladi.