O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Korall poliplar 
(Anthozoa)
sinfi. 
Korall poliplarga faqat dengizlarda o‘troq hayot 
kechiradigan 6000 dan ortiq bo‘shliqichlilardan iborat. Ko‘pchilik turlari koloniya hosil qiladi. 
Kattaligi har xil, yakka yashovchi poliplar bir necha mm dan bir necha o‘n sm gacha, ba′zan 
turlari 1 m gacha bo‘ladi. Korall poliplar nasl almashinmasdan rivojlanadi, ya‘ni faqat polip 
shaklida uchraydi; meduza davri bo‘lmaydi. 
Tuzilishi.
Tanasi gidropoliplarga o‘xshash, lekin ularga nisbatan murakkab tuzilgan. 
Yakka poliplarda silindrsimon tanasining yassi tovon qismi substratga yopishish uchun xizmat 
qiladi. Koloniyali poliplarda har qaysi individ tovon bilan koloniya poyasiga yoki shoxiga 
yopishadi. Og‘iz teshigi polip tanasi uchki qismida joylashgan bo‘lib, sakkiz (sakkiz nurlilar 
kenja sinfi), yoki olti qirrali halqumga ochiladi. Halqum devori gastral bo‘shliqqa osilib turadi. 
Halqum og‘iz karra mikdorda paypaslagichlar bilan o‘ralgan (41-rasm)bo‘lib, og‘iznig nayga 
o‘xshash uzun diski devorini polip tanasiga botib kirishidan hosil bo‘lganligi tufayli ektodermal 

---

epiteliy bilan qoplangan. Halqum nayi va halqum teshigi bir tomonlama yassilashgan tirqishga 
o‘xshaydi. Halqumning bir uchida yoki ikkala uchida ham 
sifonoglif
- og‘iz egatchalari 
joylashgan. Egatchalardagi kipriklar harakati tufayli gastral bo‘shliqqa suv kiradi. Halqumning 
boshqa qismi orqali suv gastral bo‘shliqdan oqib chiqadi.
Gastral bo‘shliq endoderma bilan qoplangan, parda to‘siq - septa yordamida kameralarga 
bo‘lingan. Septaning bir tomoni tana devoriga yopishgan periferik kameralarni hosil qiladi;
ikkinchi tomoni gastral bo‘shliqda erkin joylashgan. Shu sababdan gastral bo‘shliq markaziy 
qismi kameralarga bo‘linmagan. Septaning tana bo‘shlig‘ida erkin joylashgan qalinlashgan uchi 
mezenterial iplar deyiladi. Mezenterial iplarda hazm qilish fermentlari ishlab chiqaruyvchi bezli 
hujayralar joylashgan. Septalar endoderma bilan qoplangan mezogleydan iborat. Ular soni pay-
paslagichlar soniga teng bo‘ladi.
Koloniya bo‘lib yashovchi korall poliplar ohak, ba‘zan muguz (sakkiz nurlilar) skelet 
hosil qiladi. Ko‘pchilik yakka korallar skeleti bo‘lmaydi. Sakkiz nurlilar skeleti mezogleyda 
tarqoq joylashgan mikroskopik ohak ninalardan iborat. Qizil korall tanasidagi skelet ninalari 
o‘zaro yopishib, birmuncha tig‘iz skeletni hosil qiladi. Yakka yirik korallar (aktiniyalar)ning 
skeleti bo‘lmaydi; asta-sekin harakatlanishi bilan kolonial korallardan farq qiladi. Ularning 
paypaslagichlari 
ayniqsa 
sezgir 
bo‘ladi. 
Aktiniyalar 
ta‘sirlansa 
tanasi 
qisqaradi; 
paypaslagichlarini tortib olib, yumaloqlanadi. Aktiniyalar - yirtqich; qisqichbaqalar va 
mollyuskalar bilan oziqdanadi. O‘ljasini paypaslagichlari yordamida tutib, otiluvchi ipchalari 
yordamida falajlaydi. So‘ngra aktiniya og‘zini katta ochadi va halqumining bir qismini 
tashqariga chiqarib o‘ljani qamrab oladi. Ozig‘i tana bo‘shlig‘i va hujayra ichida (fagotsitoz) 
hazm bo‘ladi.