O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

         Sifonoforalar (Siphonophora) kenja sinfi. Sifonoforalar - suv yuzasida yoki yuza 
yaqinida suzib yuradigan, koloniya bo‘ lib yashovchi poliplar. Ular odatda iliq suvli dengizlarda 
tarqalgan  (38-rasm).  Koloniyasi  polimorf  bo‘  lib,  uzunligi  1-2  sm  dan  2-3  m  ga  yetadi. 
Tuzilishiga ko‘ ra sifonoforalarni ikki guruhga ajratish mumkin. Bir xil sifonoforalar koloniyasi 
asosini  kovak  poya  tashqil  etadi.  Koloniya  individlari  poya  boylab  joylashgan,  umumiy 
gastrovaskulyar  nay  orqali  o‘  zaro  tutashgan  (38-B  rasm).  Boshqa  sifonoforalarning  asosiy 
poyasi qisqargan, individlar poyaning pastki kengaygan uchida joylashgan (38-A rasm). 
Tuzilishi.  Ko‘pchilik  sifonoforalar  koloniyasining  ustki  qismida  maxsus  pufak  — 
pnevmatofor  bo‘ladi.  Pnevmatoforning  yuqori  qismi  gazga  to‘lgan,  pastki  qismida  gaz  ishlab 
chiqaradigan  bezlar  joylashgan.  Ba‘zi  sifonoforalar  pnevmatofori  juda  yirik  ochilib  yopiluvchi 
teshikchasi  bo‘ladi.  Koloniya  suv  yuzasida  suzib  yurganida  pnevmatofor  teshigi  yopiq,  uning 
ichi  gazga  to‘lgan  bo‘ladi.  Pnevmatofor  siqilganida  undan  gazlar  chiqib  ketib,  koloniya  suvga 
cho‘kadi.  Pnevmatoforning  ustida  S-ra  o‘xshash  egilgan  "yelkani"  bor.  Sifonoforalar  shamol 
yordamida  suzib  yuradi.  Portugaliya  kemachasi  -  fizaliya  (Physalia)  pnevmatofori  qizg‘ish 
rangda,  uzunligi  20-30  sm  ga  yetadi.  Pnevmatofor  ostida  (ular  bo‘lmaganida  koloniyaning  eng 
yuqori  qismida)  suzuvchi  qo‘ng‘iroqlar-  nektoforlar  joylashgan.  Nektoforlar  meduzalarga 
o‘xshaydi,  lekin  og‘iz  teshigi  va  xartumi  bo‘lmaydi.  Nektoforlar  soyaboni  ritmik  qisqarishi 
tufayli koloniya asta-sekin suzib yuradi. Fizaliya hamda unga o‘xshab shamol va suv oqimi bilan 
suzib yuradigan sifonoforalarning nektofori bo‘lmaydi. 
Ko’  payishi.  Sifonoforalar  tuxum  hujayralari  urg‘ochisi  gonozoidlarida  hosil  bo‘ladi. 
Tuxumdan  chiqqan  planuladan  birmuncha  murakkab  tuzilgan  lichinka  rivojlanadi.  Koloniyada 
ayrim individlar kurtaklanish orqali hosil bo‘ladi. 

---