O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Gregarinalar – Gregarinina  sinfi. 
 Gregarinalar  umurtqasiz  hayvonlarda  parazitlik  qiladigan  500-1000  turni  o‘z  ichiga 
oladi.  Ko‘pchilik  turlari,  asosan  hasharotlarning  ichagida  yashaydi.  Ayrim  vakillari  halqali 
chuvalchanglar,  ninaterililar  va  qobiqlilarda  ham  uchraydi.  Gregarinalarni  hayvonlar  tana 
bo‘shlig‘i, jinsiy va boshqa organlarida uchraydi. 
Gregarinalarning  jinsiy  ko‘payishi  o‘ziga  xos  bo‘lib,  boshqa  sporalilardan  keskin  farq 
qiladi.  Ular  orasida  bo‘g‘imoyoqdilarning  ichagida  yashovchi  haqiqiy  gregarinalar 
(Eugregarinida) turkumi vakillari eng murakkab tuzilgan. 
           Tuzilishi.  Gregarinalar  xilma-xil  shaklda,  kattaligi  10  mkm  dan  16  mm  gacha 
bo‘ladi. Tana shakli va kattaligi ularning qaysi organda parazitlik qilishiga ko‘p jihatdan bog‘liq. 
Ichakda yashovchi gregarinalar ancha yirik (16 mm gacha) duksimon, tana bo‘shlig‘idan olingan 
vakillari  esa  yumaloq  shaklda  bo‘ladi.  Ancha  murakkab  tuzilgan  gregarinalarning  tanasida 
yadrosi  joylashgan  eng  yirik  oxirgi  bo‘limi  deytomerit  va  undan  oldingi  bo‘limi  protomerit 
deyiladi  (13-rasm).  Protomeritda  yopishuv  organ  epimerit  joylashgan.  Epimerit  og‘izcha 
vazifasini ham bajaradi. Deytomerit va protomerit bo‘limlari bir-biridan tiniq sitoplazma qatlami 
bilan  ajralib  turadi.  Bu  qatlam  ektoplazmadan  hosil  bo‘ladi.  Gregarinalarning  epimeriti  ichak 
devoriga yopishib turish uchun xizmat qilgani sababli turli shaklga ega bo‘ladi. 
Gregarinalarning  hujayrasi  tashqi  tomondan  pellikula  qobiq  bilan  qoplangan. 
Sitoplazmasi  juda  aniq  chegara  bilan  tiniq  ektoplazma  va  birmuncha  qoramtir-qo‘ng‘ir 

---

endoplazmaga  ajralib  turadi.  Gregarinalarning  harakatlanish  organoidlari  bo‘lmaydi.  Ular 
pellikulasida tana boylab joylashgan maxsus burmalarning to‘lqinsimon harakatlanishi natijasida 
asta-sekin sirpanadi. Gregarinalar faqat umurtqasiz hayvonlarda parazitlik qiladi.