O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi narziyeva nargiza norkuziyevna

ijtimoiy  jarayonlar  oqimi  xarakterini  o‘z  ichiga  oladi.Yaqin  muhitga  oila, 

qarindoshlar, o‘rtoqlar kiradi. 

K.K.Platonov  tadqiqotlari  ko'rsatadiki,  shaxs  tuzilmasidagi  biologik  va  sotsial 

omillar  nisbati  shaxs  sifatlarining  to'rtta  pog'onaviy  sathini  farqlashga  imkoniyat 

beradi: 

l.Irsiyat  bilan  bog'langan  sifatlarni  birlashtirgan  temperament  sathi.  Unga 

shaxsning  ehtiyoj  va  instinkt  xususiyatlari  hamda  jinsiy,  yosh,  milliy  va  boshqa 

sifatlarini kiritadi. 

2.

 

Psixik jarayonlar xususiyatlari sathi. Bu sath sezgi, idrok, xayol, diqqat, 

xotira,  tafakkur,  hissiyot,  irodaning  individual  xarakterini  o'z  ichiga  oladi. 

Shuningdek,  bu  sathga  olimlar  tafakkurning  mantiqiy  aks  etishi:  assotsiasiya, 

qiyoslash, abstraksiyalash, induksiya, deduksiyalarni ham kiritadilar. 

3.Shaxs tajribasi sathi. Bu sath bilim, malaka, ko'nikma, odat (qiliq) kabi sifatlar 

bilan belgilanadi. 

4.Shaxsning  yo'nalganlik  sathi.  Bu  shaxsning  shunday  sifatiki,  unda  insonning 

atrof-muhitga  munosabati  aniqlanadi  va  u  uning  xulqi  asosini  tashkil  etadi.  Bularga 

qiziqish, nuqtai nazar, e'tiqod, ijtimoiy ko'rsatmalar, o'ta muhim yo'nalmalar, axloqiy-

etik tamoyillar va dunyoqarash kiradi. 

---

 

283 

 

Shaxs  sifatlarining  bu  sathlari  uning  tarqoqligini  bildirmaydi.  Shaxsning  barcha 

sifatlari  murakkab  yaxlit  tizimni  tashkil  etib,  o'zaro  tig'iz  bog'langan,  shartlangan 

hamda ko'pincha ular bir-birining o'rnini bosadi. 

Demak, shaxs tashqi va ichki omillar ta'sirida shakllanadi va rivojlanadi. 

Psixolog  olimlar  tashqi  omillarga  shaxsning  ijtimoiy  tabiati,  mukammalligi  va