O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

IP va URL Adreslar

Kompyuter tarmog'i bitta kompyuterni ikkinchisi bilan o'zaro bog'lash va ma'lumot uzatish uchun mo'ljallangan. Kompyuter tarmoqlari ulardagi kompyuterlar joylashuvi va bog'lanish usuli bo'yicha mahalliy va global turlarga bo'linadi.

Mahalliy kompyuter tarmog'ida kompyuterlar bitta xona; yonma-yon xonalar, qavatlar yoki binolarda joylashgan bo'ladi. Odatda ularni o'zaro bog'lash uchun tarmoq kabelidan foydalaniladi. Tarmoq kabelining bir qator turlari mavjud, masalan: juftlik, koaksial va shisha tolali. Tarmoqdagi kompyuterlarning o'zaro ulanish tuzilmasi tarmoq topologiyasi deyiladi.

Tarmoq topologiyasining quyidagi turlari mavjud:

• 
  Umumiy bog'lam;
  
• 
  Aylana;
  
• 
  Yulduzsimon.
  

Tarmoqdagi kompyuterlarning o'zaro ulanish usuli, ma'lumot almashish asoslarini belgilovchi vosita bu tarmoq texnologiyasidir. Tarmoq texnologiyasi tarmoqdagi kompyuterlar ma'lumot almashish uslubi, kompyuterlar maksimal soni, ular o'rtasida masofa, tarmoq kabeli va anjom- uskunalarini belgilaydi. Tarmoq texnologiyalarining asosiy turlari:

• 
  Ethernet;
  
• 
  Arc Net;
  
• 
  Token Ring;
  
• 
  Fast Ethernet;
  
• 
  Gigabit Ethernet;
  
• 
  FDDI;
  
• 
  100VG Any-LAN.
  

Kompyuterni tarmoqqa ulash uchun unda maxsus qurilma - tarmoq adapteri mavjud bo'lishi shart. U sistema blokining asosiy platasi tarkibiga kiritilgan yoki uning bo'sh uyalarining biriga o'rnatilgan bo'lishi mumkin.

Tarmoqdagi kompyuterlar o'zaro muloqotda bo'lishi va ma'lumot almashishi uchun maxsus vosita

• 
  tarmoq protokoli ishlab chiqilgan. Tarmoq protokoli kompyuterlar o'zaro bog'lanish va muloqotda bo'lish tartib qoidasini belgilab, o'zaro ma'lumot almashishi kerak bo'lgan kompyuterlar bir xil tarmoq protokolidan foydalanishi lozim. Tarmoq protokolining quyidagi asosiy turlari mavjud:
  
• 
  NetBEUI;
  
• 
  IPX/SPX;
  
• 
  TCP/IP;
  
• 
  POP3;
  
• 
  SMTP.
  

Yuqorida ko'rsatilgan tarmoq protokollaridan TCP/IP dan keng foydalaniladi, chunki undan nafaqat mahalliy, balki global tarmoqda ham foydalanish mumkin.

Global tarmoqda kompyuter orasidagi masofa uzoq bo'lib, ular o'zaro ma'lumot almashishi uchun mavjud telefon tarmoqlari, maxsus tarmoq magistrallari, sun'iy yo'ldosh aloqasi qo'llaniladi. Global tarmoqlarning eng ommabop va mashhuri bu Internet tarmog'idir.

Kompyuterni global tarmoqqa ulash uchun unga maxsus qurilma - modem (modulyator- demodulyator) o'rnatilishi shart. Modem telefon tarmog'i orqali Internet provayderiga ulanib, Internet kabi global tarmoqda ishlash imkonini yaratadi. Modemlarning quyidagi asosiy turlari mavjud:

• 
  Ichki modem (Internal Modem) kompyuterning asosiy platasida joylashgan.
  
• 
  Tashqi modem (External Modem) alohida qurilma bo'lib, kabel yordamida kompyuterga ulanadi.
  
• 
  Ixcham kompyuter modemi (PCM/PCMCIA) alohida plata ko'rinishida bo'lib, asosiy plataning ichki yoki tashqi bo'sh uyasiga o'rnatiladi.