O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Funksionalizm  —  ijtimoiy  hodisalarni  ularning  funksiyalari,  ya‘ni 
ijtimoiy  jarayonlarga  ta‘siri  nuqtai  nazaridan  tushuntirish  eng  yaxshi 
yondoshuv ekani haqidagi tasavvurga asoslanadigan nazariy yo‗nalish. 
Fure  Fransua  Mari  Sharl  (1772,7.4. Bezanson  —  1837,10.10.  Parij) 
fransuz  sotsial-utopisti.  Savdogar  oilasida  dunyoga  kelgan.  F.  ―Umumjahon 
uyg‗unligi‖ (1803) maqolasida, ―Savdo lo‗ttibozliklari haqida‖ (1807), ―To‗rt 
harakat  hamda  umumiy  taqdirlar  naz-yasi‖  kitoblarida  o‗zining  tarixiy  va 
ijtimoiy  qarashlarini  bayon  qilgan.  2-jildli  ―Uy  va  yer  ishlari  uyushmasi 
haqidagi  risola‖  (1822)sida  kelajakdagi  jamiyatning  batafsil  rejasini  ishlab 
chiqqan. F. ma‘rifatning iqtisodiy ta‘limotini va ijtimoiy fal.ni amaliyotga zid 
hisoblab, nomaqbul ijtimoiy tuzumni oqlaydi, deb rad etadi. F. ―butun dunyo 
yagonaligi  naz-yasi‖ning  tarkibiy  qismi  sifatida  ―ijtimoiy  fan‖  yaratishni 
hayotining  maqsadi  deb  bilgan.  Uning  fikricha,  jamiyat  izchil  ravishda 
edemizm (ibtidoiy ―jannat‖), yovvoyilik, varvarlik va sivilizatsiyadan iborat 
bosqichlardan  o‗tadi.  o‗zining  chuqur  inqirozini  boshidan  kechirayotgan 
sivilizatsiyalashgan jamiyat o‗rniga esa, uyg‗unlikka asoslangan oliy ijtimoiy 
tuzum  keladi  va  u  nafaqat  Xudo  —  tabiatning  irodasiga  mos  keladi,  balki 
tarixiy  zarurat  sifatida  ham  maydonga  chiqadi.  Yangi  jamiyatning 
muvaffaqiyati  uchun  mehnat  unumdorligini  oshirish  zarur  hisoblangan. 
Assotsiatsiyalarni 
tashkil 
qilish 
esa, 
yirik 
jamoalashgan 
va 
mexanizatsiyalashgan,  sanoat  ishlab  chiqarishi  b-n  bog‗liq  bo‗lgan  qishloq 
xo‗jaligini  bunyod  qilishga  imkon  yaratadi.  Bu  bog‗lanish  jamiyatning 
birlamchi  yacheykalari  bo‗lgan  ―Falanga‖larda  amalga  oshadi.  Shahar  b-n 
qishloq  o‗rtasidagi  tafovutlarni  bartaraf  etib,  inson  faoliyatining  barcha 
ko‗rinishlari birlashgan yangi aholi punktlarini vujudga keltiradi. F. fikricha, 
ongli  ravishda  tashkil  etilgan  qudratli  hududiy,  milliy  va  xalqaro  mehnat 
armiyalari  Yer  shari  ko‗rinishini  o‗zgartirib  yuboradi.  Ijtimoiy  hayotning 
yangicha  sharoitlarida  har  tomonlama  barkamol  bo‗lgan  yangi  inson 
shakllanadi. 
Fuqaro  —  siyosiy  hamjamiyatning  fuqarolik  bilan  bog‗liq  muayyan 

---

 
55 
huquq va majburiyatlarga ega bo‗lgan a‘zosi.