O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Konformist  -  obro‗  ta‘siriga  yengil  beriluvchi,  tez  moslashuvchi  va 
guruh normalari va qadriyatlarini o‗zlashtirib oluvchi. 
Konfutsiy  (Kun-szi,  mil.av.  551-479)  –  qadimgi  Xitoy  mutafakkiri, 
siyosiy  arbob,  konfutsiychilikning  asoschisi.  Lu  knyazligida  amaldor  bo‗lib 
xizmat qilgan. Xitoyda birinchi marta xususiy maktab ochgan. K.ning asosiy 
qarashlari  ―Suhbatlar  va  mulohazalar‖  (―Lun  yuy‖)  kitobida  bayon  etilgan. 
Bu  kitobda  uning  shogirdlari  va  izdoshlari  yozib  olgan  hikmat  va 
suhbatlardan iborat. Osmon – kuch, Oliy haqiqat, adolat, erdagi odamlarning 
ham sababchisidir. K. taqdir  – sabab, deb ta‘lim beradi. U. o‗zining axloqiy 
qarashida  hamma  narsa  me‘yorida  bo‗lishi  kerakligini  ta‘kidlaydi.  Jamiyat 
osmon qonuni b-n yashashi kerak, chunki osmon o‗z tabiati b-n yaxshilikdir, 
u hamma vaqt yaxshilikka intiladi. ―Odam hayvonmi yoki farishta?‖ – degan 
savolga  K.  har  ikkisi  ham  –  degan  javobni  beradi,  hamda  bu  nuqtai  nazarni 
isbotlashga harakat qiladi. Odamlar tabiatan bir, faqat tarbiya tufayli ular bir-
birlaridan  farq  qiladilar.  K.ning  oliy  inson,  ayol,  mard  kishi  to‗g‗risidagi 
konsepsiyasiga  muvofiq,  odamlar  ijtimoiy  kelib  chiqishi  yoki  jamiyatdagi 
mavqei  orqali  emas,  balki  odamiylik,  adolatgo‗y,  haqgo‗ylik,  samimiyat, 
farzandlik,  izzat  –  hurmat  kabi  fazilatlar  b-n  yuksak  kamolotga  etishuvi 
mumkin.  Uning  bu  fikrlari  ―oliy‖  va  ―past‖  tabaqa  to‗g‗risidagi  nuqtai 
nazarga zid bo‗lib, umuminsoniyligi b-n ajralib turadi. SHu ma‘noda K.ning 
bunday  qarashlari  nafaqat  Xitoy  fal.si,  balki  umuman  jahon  fal-iy  fikrlar 
xazinasiga  qo‗shilgan  bebaho  boylik,  deyish  mumkin.  K.ning  fal-iy-axloqiy 
ta‘limoti  muayyan  jamiyatdagi  mavjud  tartib-qoidalarni  hurmat  qilishga 
qaratilgan, ya‘ni jamiyatda osmondan yuborilgan jen (insonparvarlik) qonuni 
amal  qilishi,  o‗zining  jamiyatdagi  darajasiga  qarab  ish  tutishi  lozim.  Ushbu 
g‗oyalar Xitoyda konfutsiychilikni shakllanishiga sabab bo‗ladi. K.ning fal-iy 
va  axloqiy  g‗oyalari  markazida  inson,  uning  aqliy  va  ma‘naviy  qiyofasi, 
olamdagi  hamda  jamiyatdagi  o‗rni, vazifasi  muammolari  turadi.  K.  fikricha, 
olamdagi  hamma  mavjudot  singari  insonning  taqdiri  ham  samoviy  qudratga 
bog‗liq.  SHuning uchun odamlarning ―olijanobligi‖  yoki  ―tubanligi‖,  ―oliy‖ 
yoki  ―past‖  tabaqaga  mansubligini  o‗zgartirib  bo‗lmaydi.  Bunday  g‗oya, 
shubhasiz,  mavjud  tuzumni  saqlashga  qaratilgan  edi.  K.ning  qarashlari 
keyinchalik  jahon  fal.sida  axloqiy  tamoyillar  rivojida,  adolat,  birodarlik, 
erkinlik g‗oyalari takomilida muhim o‗rin tutgan. K. g‗oyalari Xitoy tarixiga 
juda  katta  ta‘sir  ko‗rsatdi  va  mamlakat  hayotining  barcha  sohalarida  iz 
qoldirdi.