O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti



Download 1,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet250/293
Sana24.08.2021
Hajmi1,63 Mb.
#155158
1   ...   246   247   248   249   250   251   252   253   ...   293
Bog'liq
sotsiologiya fanidan izohli lugat

Ta‘lim tizimi — muayyan jamiyat doirasida ta‘limni ta‘minlovchi tizim. 
Temperament  (lot.  temperamentum  —  aralashma)  —  shaxsning 
emotsional  qo‗zg‗aluvchanligi  va  umumiy  harakatchanligi  b-n  tavsiflanadigan 
individual xususiyatlar majmuasi. T. xususiyatlari deganda, ma‘lum inson ruhiy 
faoliyatining dinamikasini belgilovchi psixikaning barqaror individual xislatlari 
tushuniladi.  Ushbu  xususiyatlar  turli  mazmundagi  faoliyatlarda,  motivlarda  va 
maqsadlarda  nisbatan  o‗zgarmaydi,  shuning  uchun  T.  turini  tavsiflovchi 
tuzilmani  hosil  qiladi.  T.ning  fiziologik  asosini  asab  sistemasining  umumiy 
turlari tashkil qiladi. E.Krechmer va U.Sheldon naz-yasiga ko‗ra, ma‘lum odam 
T.ning  xususiyatlari  tashqi  hayot  sharoitlariga  va  faoliyat  talablariga 
muvofiqlashgan  bo‗lishi  mumkin.  Lekin  odamning  T.iga  bog‗liq  bo‗lgan 
imkoniyatlar  b-n  jamiyat  talablari  o‗rtasida  keskin  ziddiyat  yuzaga  keladi. 
T.ning  paydo  bo‗lishida  organizmning  umumiy  tuzilishi  emas,  balki  asab 
sistemasining umumiy turi asosiy rol o‗ynaydi. T.ning psixologik xususiyatlari 
nerv sistemasi umumiy turining fiziologik xususiyatlariga ko‗p jihatdan tobedir. 
T.  turi  deganda,  muayyan  odamlar  guruhi  uchun  umumiy  bo‗lgan 
xususiyatlarning qonuniy, zaruriy o‗zaro bog‗liqligi tushuniladi hamda bunday 
sub‘ektivlikni  engish  imkoniyatiga  ega  bo‗ladi.  T.ning  dastlabki  tasnifi 
Gippokrat  tomonidan  amalga  oshirilgan:  sangvinik,  xolerik,  flegmatik, 
melanxolik.  T.  turlarining  hozirgi  zamon  psixologik  tavsifi  quyidagi  asosiy 
xususiyatlar b-n aniqlanadi: 1) senzitivlik; 2) reaktivlik; 3) aktivlik; 4) reaktivlik 
b-n  aktivlikning  o‗zaro  munosabati;  5)  reaksiya  sur‘ati;  6)  harakatlarning 
silliqligi; 
7) 
rigidlik 
(qotib 
qolganlik); 
8) 
ekstravertirovanlik; 
9) 
intravertirovanlik. Irsiyat va turmush sharoitlari T.lar o‗rtasidagi tafovutlarning 
sababchisidir.  Geterozigot  (bir  xil  bo‗lmagan  ikkita  tuxumdan  paydo  bo‗lgan) 
egizaklarga  qaraganda  gozozigot  (bitta  tuxumdan  paydo  bo‗lgan)  egizaklar 
T.lari xususiyatlarning o‗xshashlik darajasi yuqori bo‗lib, T.ning irsiy yo‗li b-n 
berilish  imkoniyati  85%  ga  teng.  T.  ayrim  xususiyatlarining  hayot  davomida 
o‗zgarishlari  umuman  T.  turining  o‗zgarishi  zarurati  b-n  bog‗liq  emas.  T.ni 
faoliyat  talablariga  moslashtirish  yo‗llari;  1)  odamning  ruhiy  xususiyatlariga 
nisbatan faoliyatni tanlash (professional tanlash); 2)— inson oldiga qo‗yiladigan 
talablarning  individuallashtirilishi;  3)  T.ning  salbiy  tarzda  namoyon  bo‗lishini 
motivlar  yordami  b-n  engishdan  iboratdir.  Faoliyatning  individual  uslubining 
tarkib topishi shartlaridan biri T. xususiyatlarini hisobga olish. Individual uslub 
paydo  bo‗lishining  muhim  shartlaridan  biri  bajarayotgan  ishga  ongli,  ijodiy 
munosabatda  bo‗lish.  Tarbiyaning  asosiy  vazifalaridan  biri  shundan  iboratki, 
individual uslubni tarkib toptirish yo‗li b-n shaxsning T.ini faoliyatning ob‘ektiv 


 
173 
talablarga maqsadga yo‗naltirilgan ravishda moslashtirishdir. 
Tendensioz  (lot.  tendere  -  harakat  qilish,  yo'nalmoq)  —  muayan 
tendensiyaga bo'ysindirishga qaratilgan islohotlar yoki amalga oshirilishi lozim 
bo'lgan ishlar. 

Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   246   247   248   249   250   251   252   253   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish