O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Liberal  demokratiya  —  iqtisodiy  sohada  bozor  tizimi  bilan 
parlamentarizm institutini biriktirishga asoslangan demokratiya tizimi. 
Liberalizm  (lot.  liberalis-erkinlik)  –  ijtimoiy  hayotning  barcha 
sohalarida  erkinlik  ustuvor  bo‗lishini,  jamiyatning  evolyusion  rivojlanish 
yo‗lini  e‘tirof  etuvchi  va  asoslovchi  naz-ya,  amaliyot,  ijtimoiy-siyosiy  va 
mafkuraviy  oqim.  Liberalizm  g‗oyasi,  o‗zining  ma‘no-mohiyatiga  ko‗ra, 
murosa  fal.si  bo‗lib,  volyuntarizm,  sub‘ektivizm,  dogmatizm,  radikalizm  va 
absolyutizmning  har  qanday  ko‗rinishlarini  rad  qiladi.  Shaxs  manfaatlari, 
huquq  va  erkinliklarining  ustuvorligi,  umuminsoniy  axloqiy  qadriyatlar  va 
milliy ma‘naviy asoslarga tayanish, g‗oyalar erkinligi tamoyillarining tarixiy 
taraqqiyotga  mos  o‗zgarishi,  ijtimoiy-siyosiy  tizimda  keskin  ziddiyatga 
bormaslik  L.ga  xos  xususiyatlardir.  Liberalizm  uchun  bir  xil  andozadagi, 
qat‘iy  belgilab  qo‗yilgan  axloqiy  me‘yor  va  qonun-qoidalar  mavjud  emas. 
Shuning  uchun  L.  g‗oyasi  jamiyat  siyosiy  tizimini  dinamik  o‗zgartirishni 
zo‗ravonliksiz amalga oshiradigan kuch va imkoniyatlarni topishga intilish b-
n  xarakterlanadi.  Liberalizmning  asosiy  tamoyili–huquqlar,  imtiyozlar, 
imkoniyatlar  tengligi  sharoitida  hayotning  barcha  sohalaridagi  erkinlikni 
ta‘minlashdir.  Liberalizmdagi  erkinlik  raqobatlashayotgan  g‗oyalarning 
barchasiga  rivojlanish  uchun  imkoniyat  yaratadi.  Demak,  liberalizm,  bir 
tomondan, insonning huquq va erkinliklari ustuvorligiga, ikkinchi tomondan, 
jamiyatning  ma‘naviy-axloqiy  me‘yor  va  qadriyatlariga  asoslanishi  b-n 
o‗zining  umuminsoniy  mohiyatini  namoyon  qiladi.  Jamiyat  rivojlanishi  b-n 
L.  g‗oyalari  ham  o‗zgarib  bormoqda,  ularning  maqsad  va  vazifalarida  ichki 
birlik  vujudga  kelayotir.  Ular  hoz.  davrda  neoliberalizm  shaklida  namoyon 

---

 
101 
bo‗lmoqda.  20-a.ning  so‗nggi  o‗n  yilligida  dunyoning  qarama-qarshi 
tizimlarga  bo‗linish  jarayonining  barham  topishi  b-n  L.  g‗oyalarida  ham 
o‗ziga  xos  yo‗nalishlar  paydo  bo‗ldi.  Jumladan,  o‗zbekistonda  erkin 
demokratik huquqiy davlatning shakllanishi L. g‗oyalarining yangi tamoyillar 
b-n  boyiganini  ko‗rsatmoqda.  Prezident  Islom  Karimov  tomonidan  ishlab 
chiqilgan mashhur besh tamoyilning hayotga joriy etilishi o‗zbekistondagi L. 
g‗oyalarining  milliy  xususiyatlarini  namoyon  qiladi.  Zamonaviy  L. 
o‗zgarishlardan,  siyosiy  qarashlardagi  radikalizmdan  voz  kechish,  muqobil 
g‗oyalarning mavqeini e‘tirof etish va hurmat qilish, xalqaro munosabatlarda 
siyosiy  plyuralizm  tamoyillariga  amal  qilish,  saylov  tizimini  demokratik 
tamoyillar asosida tashkil etish, turli shakldagi hokimiyat tarmoqlari faoliyati 
mustaqilligini  ta‘minlash,  huquqni  muhofaza  qilish  organlari  ishining 
fuqarolar  tomonidan  nazorat  qilinishiga  erishish  kabi  maqsad  va  vazifalarni 
o‗z  ichiga  oladi.  o‗zbekistonda  bozor  munosabatlariga  o‗tish  davrida  bu 
vazifalarning  izchil  amalga  oshirilishida  liberalizm  o‗zining  ijobiy,  hayotiy 
mazmunini  namoyon  qilmoqda,  chunki,  g‗oyalar  erkinligi  ijtimoiy-siyosiy 
hayot erkinligining asosidir.