O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti texnik ijodkorlik va dizayn fanidan ma’ruzalar matni bilim soxasi: 100000-Ta’lim Ta’lim soxasi: 140000-O’qituvchilar tayyorlash va

Funktsional

Funktsional

assotsiativ

assotsiativ

sistema

sistema

bosqichlari

bosqichlari

1-bosqich

Ob`ektni tanlash tahlilning maqsadi

aniqlanadi

va qidiruv loyixasi tuziladi.

2-bosqich

Ob`ekt xaqida ma`lumotlar yig`ish, ob`ektni

yaratish uchun xujjatlarni aniqlash.

3-bosqich

Ob`ektni chuqurroq o`rganish.

4-bosqich

Foyda beruvchi texnik echimlarni qidirish

ishlari

olib boriladi.

5-bosqich

Takliflarni amalga oshirish uchun tavsiyalar

beriladi va ish loyixasi tuziladi.

6-bosqich

Eng yaxshi foyda beruvchi texnik echimlar

varianti tanlab olinadi.

7-bosqich

Eng iqtisodiy samarador variant belgilanadi.

Loyixaning funktsional-fizik metodi G.Keller tomonidan yaratilgan. Bu oqim

ko`pchilik texnik masalalar ixtiro qilishning yoki takomillashtirishni talab

qilmasdan, balki boshqa yangi usullar bilan ularning vazifasini bajarish

mumkinligini izlab qoldi. Misol uchun ko`pchilik predmet  insonda qiziqish

uyg`otmaydi, agar u foydali vazifani bajarmasa.

---

37

R.Kellerning fikricha texnikalarning turli-tumanligi narsaning

kombinatsiyalangan turli xil oqimlariga bog`lik va bu oqimlar asosida turli xil

asosiy va asosiy bo`lmagan jarayonlar yotadi. Asosiy jarayonlardan xar qanday

oqimning zanjirini xosil qilish mumkin. Bunday xollarda bu jarayonlar bajaradigan

texnik loyixalash masalalarining sistemasi kiritiladi. Shuni R.Kollerning fikricha

asosiy jarayonlar to`plami bir qancha to`g`ri va qayta xosil bo`lish jarayonlarini

qamrab oladi. Agar asosiy jarayon uchun biror fizik kattalikni boshqa bir fizik

kattalikka aylantirilsa, u holda biz elementar bo`lgan funktsiyani, uni grafik xolda

ko`rsatishimiz lozim. elementar funktsiyalarning yig`indisi texnik sistemalar

modelini to`zishga imkon beradi.

Texnika ijodiyoti bir qancha psixologik hodisalar bilan aloqador va u ixtirochi

bilan maxkam aloqada yoki butunlay yangi texnik echimlarni topishga to`sqinlik

qiladi. Texnologik xodisalar bir vaqtning o`zida ixtirochiga ijobiy va salbiy ta`sir

qilishi mumkin. Masalan, ko`pchilik muxandislar uchun ratsionalizatorlik yaxshi

rivojlangandir. Lekin sharoit faqat mutaxassislikka emas, balki boshqa ishlarni

bajarishda ham muximdir. Buni yaxshirok tushunish uchun quyidagi psixologik

xodisalar bilan tanishmoq kerak.

Assotsiatsiya – bitta yoki ikkita psixologik xodisalar G`sezgi, qabul qilish,

fikr va boshqalarG` sharoitda xosil bo`luvchi aloqadir. Assotsiatsiya biz uchun

dunyoni o`rganishimizni va bizga ma`lum bo`lgan narsalarni chegarasidan chiqib

ketishimizga yordam qiladi.

Shuning texnik echimlarni qidirishni aktivlashtirishda undan foydalanishimiz

mumkin. Assotsiatsiativ metodlarga quyidagilar kiradi: fokal’ ob`ektlar metodi,

assotsiatsiya.

20